Βίντεο από την εκδήλωση στο Πολιτιστικό Κέντρο Κερατσινίου "Μελίνα Μερκούρη",
με ομιλήτριες τη συγγραφέα, μεταφράστρια λογοτεχνίας και εκδότρια Ελένη
Κεκροπούλου, την ποιήτρια, μεταφράστρια λογοτεχνίας κι αντιπρόεδρο του πολιτιστικού συλλόγου, Κική Κοκκίνου και
την Λίτσα Νιαρχάκου, πρώην υπεύθυνη Δημοσίων σχέσων του Υπουργείου
Προστασίας του Πολίτη, που μίλησε εκ μέρους των αναγνωστών.
Το κείμενο που ακολουθεί είναι η ομιλία της Ελένης Κεκροπούλου στην εκδήλωση:
Είμαστε,
λοιπόν, απόψε εδώ, για να τιμήσουμε την Πέρσα Κουμούτση, καταξιωμένη και
βραβευμένη μεταφράστρια, και εξαίρετη συγγραφέα. Με την κυρία Περσεφόνη
Κουμούτση γνωριζόμαστε πολλά πολλά χρόνια, αφού υπηρετήσαμε τους ίδιους τομείς
του πολιτισμού και της παιδείας, δηλαδή τον γραπτό λόγο και την ελληνική γλώσσα,
είτε ως μεταφράστριες επί πολλά χρόνια, είτε ως συγγραφείς. Ξεκινήσαμε, εγώ από
το ̓79, εκείνη από το ̓92, -έχουμε και μια διαφορά ηλικίας- σε μια
εποχή που όλα είχαν αρχίσει να αλλάζουν άρδην στον τομέα της μετάφρασης.
Ήταν
μια εποχή που οι πνευματικές πύλες της χώρας μας άνοιγαν στην νέα επιθετική
λογοτεχνία που ερχόταν από το εξωτερικό, για να φέρει έναν νέο αέρα και μια
άλλη νοοτροπία στον εγχώριο γραπτό λόγο. Εργαστήκαμε ακατάπαυστα
μεταφράζοντας ξένη λογοτεχνία, την οποία προτιμούσε ο κόσμος τότε έναντι της
ελληνικής που είχε χαθεί, η αλήθεια, σε ένα ομφαλοσκοπικό σύμπαν για μεγάλο
διάστημα, επηρεασμένη από αριστερισμούς και δεξιισμούς, με εμμονές σε παλαιά
πρόσωπα, ακολουθώντας όχι το μοτό που επικρατούσε στην πριν από εμάς εποχή,
δηλαδή: η μετάφραση είναι σαν τη γυναίκα: όταν είναι πιστή δεν είναι ωραία, κι
όταν είναι ωραία δεν είναι πιστή. Αποτέλεσμα, πλήθος παραφράσεων που αντί να
αναδεικνύουν τον τρόπο έκφρασης και το αίσθημα του συγγραφέα, να αναδεικνύεται
ο τρόπος έκφρασης και η προσωπικότητα του μεταφραστή.
Ουδέποτε το πίστεψα αυτό,
διότι έχοντας την ευλογία να μαθητεύσω δίπλα σε έναν ενθουσιώδη δάσκαλο, έναν
άριστο φιλόλογο που του οφείλω αυτό που είμαι σήμερα, τον αείμνηστο Γεώργιο
Πελίγκο, σε μια μικρή επαρχιακή πόλη όπως τα Τρίκαλα της Θεσσαλίας, έμαθα ότι η
ελληνική γλώσσα είναι τόσο δυνατή, τόσο πλούσια, στον κορμό αλλά και στα
παρακλάδια της, ώστε η μετάφραση να μπορεί θαυμάσια να είναι καί πιστή
και ωραία. Αυτήν την τακτική ακολούθησε και η Πέρσα στην μεταφραστική της
διαδρομή συμβάλλοντας καταλυτικά στην ουσιαστική παιδεία, αυτήν που
αναπτύσσεται έξω από το συμβατικό και αποστεωτικό σχολείο. Έχει αφήσει στην
σύγχρονη αλλά και στη μελλοντική γενεά, εμβληματικές μεταφράσεις
σημαντικών Αράβων συγγραφέων, και σχεδόν το συνολικό έργο του μεγάλου
νομπελίστα Ναγκίμπ Μαχφούζ. Επίσης έχει μεταφράσει το Κοράνι, σε μια πολύ
προσεκτική και ωραία μετάφραση, χρήσιμη για όλους όσοι μελετούν τις θρησκείες.
Όπως ήταν φυσικό, λοιπόν, με ένα τέτοιο έργο, βραβεύτηκε για το σύνολο των
μεταφράσεών της με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη. Κι επειδή η μετάφραση λειτούργησε
πλειστάκις ως ο προθάλαμος της συγγραφής, ήταν επόμενο κάποια στιγμή να περάσει
και σ ̓αυτό το είδος του γραπτού λόγου.
Έτσι ήρθαν
τα μυθιστορήματα: -Αλεξάνδρεια, στον δρόμο των ξένων,-Τα Χρόνια της νεότητός
του, ο ηδονικός του βίος, -Δυτικά του Νείλου -Καφέ Κλεμέντε- Χάρτινες
Ζωές- Στους Δρόμους του Καΐρου. Όλα τα μυθιστορήματά της είναι μια επιστροφή
στη γη και στον αέρα που την έθρεψε, την γη της Αιγύπτου, στην Αλεξάνδρεια και
στο Κάιρο των Ελλήνων. Η Πέρσα Κουμούτση είναι μοιραία δεμένη με την Αίγυπτο
μέσα από τα μυθιστορήματά της που μας θυμίζουν πόσο βαθιά ο ελληνισμός άφησε
τις ρίζες του στον τόπο αυτόν. Οι ήρωές της αισθαντικοί, μελαγχολικοί, μοιραίοι
με έναν εντυπωσιακό, υποδόριο τρόπο, διακριτικοί ή ηχηροί στα αισθηματικά τους,
πάντα γοητευτικοί, με μια γοητεία που φέρει τη σφραγίδα της ιδιαίτερης γραφής
της Πέρσας. Μιας γραφής ευγενικής, εκλεπτυσμένης, φιλολογικά άρτιας. Οι λέξεις
που χρησιμοποιεί, οι παρομοιώσεις, ο τρόπος σύνταξης, είναι όλα ταυτισμένα με
τον αισθητικό και αισθησιακά ήρεμο τρόπο με τον οποίο προβάλλει η ίδια η
προσωπικότητά της, όπως την γνωρίζουμε εμείς οι άνθρωποί της, τόσα χρόνια.
Η
Πέρσα ανήκει σε μια γενιά δημιουργών που δεν διαγωνίστηκε για την πρωτιά, δεν ανταγωνίστηκε
στείρα, δεν χρησιμοποίησε δόλια μέσα για να κερδίσει βραβεία, καταξίωση και
αναγνώριση, όπως γίνεται κατά κόρον στον τόπο αυτόν, όπου η μετριότητα
υπερεκτιμάται και βραβεύεται με το ένα η το άλλο βραβείο, αλλά εν τέλει η
ελληνική λογοτεχνία μένει περίκλειστη στον ελλαδικό χώρο, γιατί είναι
ανυπόληπτη στο εξωτερικό όπου οι λογοτεχνικές απαιτήσεις είναι μεγάλες. Δούλεψε
κατ ̓αρχήν υπηρετώντας τον υπέρτατο θεό, την Ανάγκη. Ανάγκη για έκφραση, ανάγκη
για γνώση, ανάγκη για επιβίωση. Έτσι, κάτω από το βλέμμα αυτής της
υπέρτατης θεότητας, δεν μπορούσε παρά να είναι αμιλλώμενη. Η παρουσία της στα
γράμματα διακριτική αλλά ευδιάκριτη. Μια παρουσία που θα αφήσει το στίγμα της
και στις μετέπειτα γενιές. Η Πέρσα Κουμούτση είναι μια λογοτεχνική παρακαταθήκη.
