«Να αλλάξουμε εκ βάθρων»

Αναδημοσίευση από το bookbar

Πέρσα Κουμούτση: "Δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών, να αλλάξουμε εκ βάθρων"

Στη σημερινή Ελλάδα η απαξίωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας με την όλο και αυξανόμενη ανεργία, η κατάφωρη κοινωνική αδικία, η έλλειψη αξιοκρατίας, ο ευτελισμός των σημαντικών θεσμών της κοινωνίας κι άλλα απεχθή φαινόμενα που προκλήθηκαν από την οικονομική κρίση διαμόρφωσαν, δυστυχώς ένα αποκρουστικό τοπίο στο οποίο καλούμαστε να ζήσουμε.

 Αλλά στα αλήθεια ποιος ευθύνεται για αυτή την κατάσταση; Είμαστε θύματα ή θύτες; Όποια και να είναι η απάντηση, το σίγουρο είναι ότι δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών. Οι Ευρωπαίοι μας εκδικήθηκαν για όλες τις αυθαιρεσίες, την κακοδιαχείριση, την διασπάθιση του κοινοτικού χρήματος (βλ. πακέτα Ντελόρ), τη ‘ρεμούλα’. Υπ’ αυτή την έννοια δε είμαστε θύματα, εκτός βέβαια από εκείνους τους λίγους ή περισσότερους- δε έχει σημασία- που παρέκκλιναν από αυτόν το «σκονισμένο» δρόμο και που βρέθηκαν, τελικά, στη δυσάρεστη θέση να πληρώνουν τα σπασμένα των άλλων. Αυτοί είναι τα πραγματικά θύματα κατά τη γνώμη μου.

H λήθη, η άγνοια και η τάση να μετατοπίζουμε τις ευθύνες σε άλλους,  υπήρξαν πάντα από τα πιο επικίνδυνα τρωτά του έθνους μας. Παρόλα αυτά, κι ανεξάρτητα από το ποιος είναι θύμα ή θύτης πιστεύω πως ήλθε πια το πλήρωμα του χρόνου να αλλάξουμε εκ βάθρων, να αποποιηθούμε τις παλιές νοσηρές συνήθειές μας και να χαράξουμε μια νέα πορεία. Ή τουλάχιστον ας προσπαθήσουμε.

Πέρσα Κουμούτση

INFO

Η Πέρσα Κουμούτση, συγγραφέας και μεταφράστρια αραβικής Λογοτεχνίας στην Ελλάδα απάντησε στην ερώτηση του Book Bar

«Μέσα σε ένα κλίμα που έχει κανείς την αίσθηση ότι στις εκλογές της 17ης Ιουνίου δεν ψηφίζει μόνο η Ελλάδα αλλά και …ολόκληρη η Ευρώπη, (με τα συνεχή δημοσιεύματα των ξένων ΜΜΕ, τις αλλεπάλληλες δηλώσεις Ευρωπαίων αξιωματούχων κλπ) δημιουργείται  το ερώτημα:
Είμαστε οι θύτες ή τα θύματα της Ευρώπης;» 

Γυναίκα και Λογοτεχνία

Αναδημοσίευση από το περιοδικό bookbar

Γυναίκα και Λογοτεχνία
Η ιστορία μιας δυνατής σχέσης…

Από το ρόλο της αναγνώστριας στο ρόλο της συγγραφέως

Της Πέρσας Κουμούτση

Οι γυναίκες έχουν ανακηρυχθεί σε …πρωταθλήτριες στην ανάγνωση της λογοτεχνίας, σύμφωνα με τις σύγχρονες στατιστικές. Εξ ίσου σημαντικός όμως εξελίσσεται και ο ρόλος τους στη συγγραφή της λογοτεχνίας. Τα τελευταία χρόνια, ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός γυναικών έχουν περάσει από το ρόλο της αναγνώστριας, στο ρόλο της συγγραφέως, δημιουργώντας το δικό τους, γυναικείο κατά κανόνα, αλλά ιδιαίτερα πιστό κοινό. Που περιμένει τα βιβλία τους και τα διαβάζει. Πώς έγινε αυτή η μεταβολή; Πώς η γυναίκα, από «αδύναμη» ηρωίδα στα έργα της ανδροκρατούμενης λογοτεχνίας του 19ου αιώνα, βρέθηκε να είναι πρωταγωνίστρια και δημιουργός της λογοτεχνίας στη σύγχρονη εποχή; Το ενδιαφέρον κείμενο της συγγραφέως και μεταφράστριας Πέρσας Κουμούτση που ακολουθεί, φωτίζει πλευρές από την πορεία αυτής της αλλαγής, από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.

Η γυναίκα στη λογοτεχνία του 19ου αιώνα

H λογοτεχνία αντανακλά την κοινωνία και την εποχή κατά τη οποία γράφεται. Τον 19ο αιώνα έως τις απαρχές του 20ου η λογοτεχνία όπως κάθε άλλη πολιτιστική και πολιτική έκφανση είναι ανδρική υπόθεση. Έτσι ο ρόλος της γυναίκας σε αυτή, δε θα μπορούσε παρά να είναι υποδεέστερης σημασίας ή επικουρικός στην καλύτερη περίπτωση. Η λογοτεχνία βρίθει από γυναικείους χαρακτήρες που είναι ανίκανες να αναπτύξουν πρωτοβουλίες πέρα εκείνων του σπιτιού και της οικογένειας, αφού το μόνο που τους επιτρέπεται είναι να κοιτούν τον κόσμο να τους προσπερνά, αλλά όχι να συμμετέχουν ενεργά σε αυτόν. Γυναίκες που τρελάθηκαν, ή πλήρωσαν αδρά το τίμημα του λάθους τους να ενδώσουν στο αμάρτημα του έρωτα, της ίδια της ζωής. Σε αντιπαράθεση όλων αυτών, εξαίρεση και αχτίδα φωτός αποτελεί ο Παπαδιαμάντης με τα γνωστά πεζογραφήματα του στα οποία πρωταγωνιστούν οι γυναίκες διαφορετικές που προκαλούν με την αντισυμβατική και προκλητική για τα ήθη της εποχής συμπεριφορά τους.

20ος αιώνας: Πολιτικά δικαιώματα και αναλφαβητισμός

Το ίδιο εξακολουθεί να συμβαίνει και στις αρχές του 20 αιώνα. και παρότι η ισότητα των φύλων τυπικά αναγνωρίζεται ενώπιον του νόμου λίγο πριν το ’30 ανοίγοντας έτσι το δρόμο για την αναγνώριση των πολιτικών δικαιωμάτων στο γυναικείο πληθυσμό, η γυναίκα κάθε άλλο από ισότιμη του άντρα είναι τελικά. Oι γυναίκες, στην πλειοψηφία τους, εξακολουθούν να είναι αναλφάβητες, ενώ οι συγγραφείς, παιδιά της εποχής τους, απηχούν τις αντιλήψεις της.

Γυναικεία λογοτεχνία στο Μεσοπόλεμο

Στη μεσοπολεμική λογοτεχνία ωστόσο, το τοπίο αρχίζει να αλλάζει. Οι γυναίκες συνεχίζουν να διεκδικούν το δικαίωμα στην αυτεξουσιότητας τους και η παρουσίας της γυναίκας στην πολιτιστική κίνηση της χώρας και ειδικότερα στην λογοτεχνία γίνεται αισθητή και ανθίζει χρόνο με το χρόνο. Οι επίμονες προσπάθειες του γυναικείου κινήματος στα τέλη της δεκαετίας του 30 και το 40 συμβάλλουν τα μέγιστα σε αυτό, όπως επίσης και η λογοτεχνία των Ελληνίδων συγγραφέων της διασποράς. Οι γυναίκες του προσφυγικού πληθυσμού άλλωστε έχουν ήδη δημιουργήσει συλλόγους, εκδίδουν περιοδικά και ζητούν αδιαπραγμάτευτα την αναγνώριση του ρόλου των γυναικών στην κοινωνία, από τη δεκαετία του ’30. Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου σημειώνεται η πρώτη «μαζική» εμφάνιση γυναικών συγγραφέων στην καθυστερημένη Ελλάδα και στα δύο κύρια είδη της λογοτεχνίας: την Ποίηση και το Μυθιστόρημα. Ανάμεσα στις πρωτοπόρες υπήρξαν η Γαλάτεια Καζαντζάκη, η `Ελλη Αλεξίου, η Μέλπω Αξιώτη, η Διδώ Σωτηρίου στην Πεζογραφία και η Μαρία Πολυδούρη, η Μυρτιώτισσα, η Ζωή Καρέλλη στην Ποίηση.

Η Μεταπολεμική γυναικεία συγγραφική δημιουργία

Παρόλα αυτά η αθρόα παρουσία των γυναικών στη λογοτεχνική παραγωγή της Ελλάδας έρχεται μεταπολεμικά και πιο συγκεκριμένα από το 1950 και έπειτα, αφού τότε εμφανίζονται στα γράμματα δυο γενιές γυναικών, οι περισσότερες από τις οποίες εξακολουθούν να γράφουν και να δημοσιεύουν ως σήμερα. Αν προπολεμικά η γυναίκα που έγραφε λογοτεχνία, όπως και η γυναίκα ως θέμα, με τα ιδιαίτερα προβλήματά της, ήταν γνωστές μόνο σε ένα περιορισμένο κύκλο διανοουμένων, η κατάσταση αυτή άλλαξε στις μεταπολεμικές δεκαετίες. Ένας από τους βασικούς παράγοντες αυτής της αλλαγής ήταν ότι η γυναίκα ολοένα και περισσότερο συμμετείχε στην παραγωγή, και κατά συνέπεια απαιτούσε να διευρύνει τους ορίζοντές της. Εκτός από τις επιστήμες, η λογοτεχνία ήταν ένα από τα πιο προνομιακά πεδία άσκησης της γυναικείας εμπειρίας, της περιγραφής των νέων κοινωνικών ηθών, και της αποτύπωσης των ψυχικών αντιδράσεων της μεταπολεμικής γυναίκας. Τα προηγούμενα χρόνια η γυναίκα αναμίχθηκε ενεργά στην πολιτική, πέρασε δοκιμασίες, συμμετείχε στα κατοχικά ή στον εμφύλιο και διώχθηκε , -ας μη ξεχνάμε ότι πολλές γυναίκες έφυγαν και εγκαταστάθηκαν σε χώρες της δυτικής και της ανατολικής Ευρώπης, ενώ άλλες κλείστηκαν σε στρατόπεδα «πολιτικής ανανήψεως»- , όπως ακριβώς και οι άνδρες που ανήκαν στην αριστερά. Η ποιήτρια Βικτωρία Θεοδώρου ήταν, λ.χ., έγκλειστη στο Τρίκερι, η συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας Άλκη Ζέη έζησε στη Μόσχα, η καθηγήτρια φιλοσοφίας και πεζογράφος Μιμίκα Κρανάκη το 1945 έφυγε για τη Γαλλία, και άλλες πολλές αλλού. Βιώματα από αυτές τις περιπέτειες έχουν καταγραφεί σε πολλά βιβλία προσωπικών μαρτυριών, ποίησης και μυθιστορημάτων.

Η δεκαετία του ’60

Από το 1960 η λογοτεχνία των γυναικών στην Ελλάδα μπαίνει σε μια νέα φάση. Παλαιότερα ταμπού γλώσσα και καταστάσεις αλλάζουν, η παλιά θεματολογία υποσκελίζεται από νέες με σημαία εκείνη της σεξουαλικότητας της γυναίκας που γίνεται και η κύρια πηγή της δημιουργικής της έμπνευσης. Η γυναίκα υψώνει τη φωνή ενάντια στο κατεστημένο, ενάντια στην οικονομική καταπίεση, ακόμα και στο γάμο και όπως είναι πλέον παραπάνω από αισθητική, απαραίτητη, η συμμετοχή της στην παραγωγή, έχει ενεργό ανάμειξη στις αποφάσεις που παίρνονται σε όλες τις βαθμίδες και τις πτυχές της δημόσιας ζωής.

Από το ρόλο της αναγνώστριας στο ρόλο της συγγραφέως

Τα παλιά γυναικεία πρότυπα, σιγά σιγά παύουν να υπάρχουν, γεννιούνται όμως καινούργια, αρκετά από τα οποία είναι όμως αρνητικά, κυρίως γιατί αλυσοδένουν τη σύγχρονη γυναίκα στην κοινωνία της κατανάλωσης. Αυτό που μπορούμε να πούμε ως προς τη λογοτεχνία είναι ότι αφ’ ενός η γυναίκα αντιμετωπίζεται κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα απολύτως ως ίση με τους άνδρες ομότεχνούς της, ενώ μετά το 1990, η σημαντική αύξηση του γυναικείου αναγνωστικού κοινού, επιβάλλει κατά κάποιο τρόπο στην αγορά και την ύπαρξη βιβλίων (κυρίως πεζογραφίας) που να ασχολούνται με ανάλογα θέματα. Κατ’ αυτό τον τρόπο γεννήθηκε μια ευρεία ομάδα αναγνωστριών, σε όλη την Ελλάδα, οι οποίες πολύ εύκολα περνούν από τη θέση του αναγνώστη στη θέση του συγγραφέα, θέλοντας κατά πρώτο λόγο να πουν τη δική τους ιστορία ζωής, να αποκαλύψουν τον δικό τους τρόπο να βλέπουν τον κόσμο.

Επιστροφή στο παλιό ρομαντικό βιβλίο

Σήμερα, η λογοτεχνία στην Ελλάδα θα έλεγα πως βρίσκεται σε σημείο καμπής. Υπάρχει μια τάση μεταστροφής στο παλιό, ρομαντικό βιβλίο, καθώς τα πάντα κατά τη άποψη της έχουν ειπωθεί. Η μεταστροφή αυτή δεν είναι σπασμωδική αλλά πιο στοχαστική, ενώ, σε πολλές περιπτώσεις, αν δεν ξέρεις το φύλο του συγγραφέα δεν μπορείς να το καταλάβεις από το γράψιμό του. Άλλωστε επειδή ακριβώς ορισμένα θέματα, όπως οι ερωτικές σχέσεις, είναι σε μεγαλύτερη ζήτηση, δεν είναι σπάνιο να ασχολούνται με αυτές και άνδρες. Αντίθετα λίγες είναι αυτές που ασχολούνται με το μεταναστευτικό ζήτημα, για παράδειγμα την οικονομική ύφεση και την παγκοσμιοποίηση, καθότι άλλα ‘εμπορικά’ θέματα τα υποσκελίζουν. Όμως αυτό δε συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα, αλλά είναι παγκόσμιο φαινόμενο. Επίσης αρκετές από τις νεαρές γυναίκες που γράφουν, θέλοντας να είναι αποκαλυπτικές, διαλέγουν τολμηρά θέματα, με τα οποία καταπιάνονται δύσκολα οι αντίστοιχης ηλικίας άντρες συγγραφείς, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα βιβλία δεν διακρίνονται για τη δύναμη, την πρωτοτυπία, την ευαισθησία και τον ενδιαφέροντα χειρισμό της γλώσσας. Δεν είναι μάλιστα τυχαίο ότι η πλειοψηφία των πρωτοεμφανιζόμενων πεζογράφων που βραβεύονται σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς είναι νεαρά κορίτσια!

Σύγχρονη Αιγυπτιακή πεζογραφία: Μυθιστορήματα που υπήρξαν «προφητικά»

Δημοσιεύτηκε στις 4/2/2011 στον πολιτιστικό χώρο bookbar.gr

Σύγχρονη Αιγυπτιακή πεζογραφία

Μυθιστορήματα που υπήρξαν «προφητικά»

Γράφει η Πέρσα Κουμούτση

Τα σύγχρονα Αιγυπτιακά μυθιστορήματα δεν περιορίζονται πια στη ρεαλιστική αποτύπωση της κοινωνίας και των ανθρώπινων τύπων της, ούτε στην στερεότυπη θεματολογία. Ξεφεύγουν αρκετά από τα όσα είχαμε συνηθίσει να διαβάζουμε ως τώρα στους αιγυπτίους συγγραφείς, και, επίσης, ξεφεύγουν αρκετά από τους παραδοσιακούς τρόπους αφήγησης. Ενώ η τάση της εσωστρέφειας και του υπαινιγμού σε ότι αφορά τη γραφή ήταν τα κύρια στοιχεία της πεζογραφίας του παρελθόντος, τώρα έχουν αρχίσει να φθίνουν σιγά- σιγά και να αντικαθίστανται από την αμεσότητα του λόγου, την ευκρίνεια και την καθαρότητα.

Θα αναφερθώ σε τρία πρωτότυπα ως προς το θέμα τους και ως ένα βαθμό ριζοσπαστικά έργα της νεώτερης αιγυπτιακής πεζογραφίας, που θα μπορούσαν να θεωρηθούν προπομποί των συγκλονιστικών γεγονότων που συμβαίνουν σήμερα στην Αίγυπτο.

Ενώπιον του Θρόνου

Ναγκίμπ Μαφχούζ

Ένα πρωτότυπο και εξόχως γοητευτικό μυθιστόρημα που δεν περιορίζεται στην ρεαλιστική αποτύπωση της κοινωνίας και των ανθρώπινων τύπων της, ούτε στην στερεότυπη θεματολογία του Ναγκίμπ Μαχφούζ. Ξεφεύγει αρκετά από τα όσα είχαμε συνηθίσει να διαβάζουμε ως τώρα στον Αιγύπτιο νομπελίστα συγγραφέα.

Οι σημαντικότερες μορφές της ιστορίας της διαχρονικής Αιγύπτου προσέρχονται ένας- ένας στην επιβλητική αίθουσα της ουράνιας Δικαιοσύνης για να καταθέσουν και να απολογηθούν για τα πεπραγμένα τους ενώπιον ενός ιερού τριμελούς δικαστηρίου που απαρτίζεται από τρεις αρχαίες θεότητες. Έπειτα να δεχτούν την ποινή ή την επιβράβευσή τους. Είναι όλοι εκεί, από τους Φαραώ Χέοπα και Ραμσή μέχρι τους προέδρους Γκαμάλ Αμπντ ελ Νάσερ και Άνουαρ ελ Σατάντ .

Οι ηγετικές φυσιογνωμίες του παρελθόντος συζητούν μεταξύ τους, άλλοτε επικρίνουν με σφοδρότητα και οργή τις αποφάσεις των νεότερων και άλλοτε τους εξυμνούν. Οι αρχαιότεροι μέμφονται τους πιο νέους για την παρακμή της χώρας, όπως ο Νάσερ που επιτίθεται στον Άνουαρ ελ Σαντάντ για την δυτικόφιλη πολιτική του. Επαναστάτες, ποιητές και απλοί φελάχοι, που έζησαν σε διάφορες εποχές διατυπώνουν και αυτοί με τη σειρά τους τις απόψεις τους για την ηγεσία της πανάρχαιης και πολύπαθης χώρας. Θυμίζουν πολλά από τα λησμονημένα σήμερα πολιτικά και ιστορικά λάθη, τα οποία στοίχισαν κατ’ επανάληψη στην Αίγυπτο την ελευθερία και την αξιοπρέπεια της.

Άραγε, αν ο Μαχφούζ, ζούσε σήμερα, τι θα έλεγε για τα όσα συμβαίνουν στην πατρίδα του. Τι θα συμβούλευε τον Μουμπάρακ; Και θα τον κατηγορούσαν, άραγε, οι άλλοι προηγούμενοι ηγέτες για την αυταρχική και άδικη διακυβέρνησή του;

Αληθινά, τη στιγμή αυτή δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο επίκαιρο βιβλίο.

Μετάφραση Πέρσα Κουμούτση

Εκδόσεις Ψυχογιός

Σελ. 243, Τιμή € 14.40

Στη σκιά του Καϊρου

Ιμπραήμ Αμπντ ελ Μεγκίντ

Σε πρώτο και πιο φανερό επίπεδο το μυθιστόρημα «Στη σκιά του Καϊρου» του Ιμπραήμ Αμπντ ελ Μεγκίντ περιγράφει την περιπλάνηση δυο ανδρών που βρίσκονται στο μεσοστράτι της ζωής τους στο σύγχρονο Κάιρο.

Όπως ο μυθικός Σουλτάνος με τον βεζίρη του στα παραμύθια της Χαλιμάς, έτσι και εδώ- σα να επαναλαμβάνουν το παράδειγμα του παραμυθιού- τα δυο κεντρικά πρόσωπα της ιστορίας περιδιαβαίνουν τους δρόμους και τις συνοικίες της πρωτεύουσας για να αποκαλύψουν την πραγματική εικόνα της πόλης. Τα όσα παρουσιάζονται μπροστά τους είναι συγκλονιστικά, εικόνες μιζέριας και δυστυχίας, απόλυτης φτώχιας και φθοράς, τα ανθρώπινα δεινά σε όλες τις όψεις της καθημερινής ζωής και σε όλο τους το μεγαλείο.

Η Αίγυπτος σε δρόμο χωρίς επιστροφή

Το πιο παράδοξο είναι πως ενώ και οι δυο τους ζουν στην καρδιά της πόλης περισσότερο από μισό αιώνα, οι εικόνες αυτές προβάλλουν μπροστά στα έκπληκτα μάτια τους σαν να τους γίνονται γνωστές για πρώτη φορά. Ίσως, λοιπόν, η περιπλάνησή τους να είναι εκτός από γνώση της ζωής που υπάρχει γύρω τους και ένα ταξίδι αυτογνωσίας, μια διαδρομή προς τη συνειδητοποίηση της αλήθειας που χρόνια τώρα έκλειναν σε αυτή τα μάτια τους. Η ανάγκη τους να γνωρίσουν τον ίδιο τον εαυτό τους μαζί την βαθύτερη γνωριμία του κόσμου που τους περιβάλλει και που ως τώρα φαίνεται ότι τον έβλεπαν σαν διάκοσμο ή σαν σκηνικό της δικής τους καθημερινότητας τους φέρνει αντιμέτωπους με την πικρή αλήθεια.

Το Κάιρο, η άλλοτε δοξασμένη πόλη και κατ επέκταση η Αίγυπτος, έχει πάρει ένα δρόμο χωρίς επιστροφή. Έτσι, αν δει κανείς το βιβλίο χωρίς τα δευτερεύοντα και τριτεύοντα που έχουν μπει για τις ανάγκες της μυθοπλασίας, αυτό που απομένει είναι η ιστορία των δυο αντρών, που η ζωή μοιάζει να τους έχει προδώσει.

Η ευτυχία γίνεται ένας απόμακρος προορισμός

Πράγματι, ορισμένες στιγμές της περιπλάνησής τους αισθάνονται σα να έχουν εξαπατηθεί, σαν τα όνειρα τους να έχουν προδοθεί, σα να μην έχουν νιώσει ολοκληρωμένα όσα πίστευαν όσα έζησαν. Μπορεί ο καθένας να φέρνει μαζί τις πλούσιες εμπειρίες και τα βιώματά του, αλλά και οι δυο τους εξακολουθούν να αναζητούν την ευτυχία, την οποία ελπίζουν κάποια στιγμή να αισθανθούν. Τελικά ανακαλύπτουν ότι η ευτυχία τούς έχει προσπεράσει για τα καλά, μαζί με την ελπίδα, απομακρύνοντας ακόμα πιο πολύ την προοπτική της ευτυχίας που άλλοτε έμοιαζε δεδομένη.

Στο μυθιστόρημα θίγονται με σοφία αλλά και με διαύγεια, με πικρό χιούμορ, ειρωνεία και κάποτε με ανάλαφρο σαρκασμό, πολλά από τα ζητήματα που απασχολούν τον σύγχρονο αιγύπτιο που έχει πέσει θύμα των περιστάσεων και της άδικης εκμετάλλευσης από τους ίδιους τους ιθύνοντες.

Η ριζοσπαστική αφηγηματική τεχνική αυτού του στοχαστικού και δραματικού στην ουσία του βιβλίου, η αποσπασματική εξιστόρηση, η ελλειπτικότητα στους διαλόγους και τα απροσδόκητα περιστατικά, που κάνουν την περιπλάνηση των δυο ανδρών στο Κάιρο μια διαδρομή στον χώρο και στον χρόνο, στην πραγματικότητα και στη φαντασία, στη λογική και στο παράλογο, γεμάτη εκπλήξεις και αφορμές για στοχασμούς. `Άλλωστε, όπως είναι ρευστή η αφήγηση σʼ αυτό το βιβλίο, το ίδιο κινούμενη ανάμεσα στην πραγματικότητα και στη φαντασία μοιάζει και η αναζήτηση των δύο φίλων. Αν γιʼ αυτούς κύριο ζητούμενο είναι η αναζήτηση της ευτυχίας, στη ζωή τους και στη ζωή των άλλων, η ευτυχία παρουσιάζεται από τον συγγραφέα σαν ένα άπιαστο όνειρο. Εκεί που νομίζουν ότι την έχουν κατακτήσει, εκεί βλέπουν ότι τους ξεφεύγει για μια ακόμα φορά.

Μετάφραση Πέρσα Κουμούτση

Εκδόσεις LIBRO

Σελ 208, Τιμή € 16,28

Ταξί στους δρόμους του Καϊρου

Χάλεντ λε Χαμίσι

Σε αντίθεση με την περιπλάνηση των δυο αντρών και την έμμεση και συχνά χιουμοριστική καταγραφή ή αποτύπωση της θλιβερής αλήθειας, το αρθρωτό μυθιστόρημα «Ταξί στους δρόμους του Καϊρου» του νεαρού συγγραφέα, θίγει κατά βάθος τα ίδια ζητήματα αν και από διαφορετική σκοπιά.

Στο έργο αυτό ο βεζίρης είναι ένας. Ακούει και παρατηρεί σιωπηλά χωρίς να παρεμβαίνει ουσιαστικά στη δράση- ίσως το μόνο που κάνει είναι να βοηθά στην εκμαίευση της αλήθειας ‘ παρακινεί τους αφηγητές των ιστοριών με το ενδιαφέρον που δείχνει και να τους αναγκάζει έτσι να αποκαλύψουν όλο και περισσότερα.

Ιστορίες καθημερινής τρέλας με φόντο το Κάϊρο

Πενήντα έξι ιστορίες καθημερινής τρέλας που αφηγούνται από πενήντα έξι διαφορετικούς ανθρώπους, προερχόμενους από όλο το φάσμα του σύγχρονου αιγυπτιακού λαού. Αν και ουσιαστικά θα μπορούσαν όλοι αυτοί να είναι ένας και μοναδικός αφηγητής. Σπάζοντας τους παραδοσιακούς τρόπους αφήγησης, αλλά και τους τρόπους της γλωσσικής έκφρασης που συνηθίζονταν στην αιγυπτιακή πεζογραφία, το «Ταξί στους δρόμους του Καϊρου» συντίθεται από ιστορίες που όλες τους παρουσιάζουν όψεις της πιο συμβατικής καθημερινότητας, από ανθρώπους που προέρχονται από τα πιο φτωχά στρώματα του καϊρινού πληθυσμού.

Θίγουν ζητήματα που ελάχιστα χρόνια πριν θα μπορούσαν να θεωρηθούν ταμπού, αλλά είναι επίσης ιστορίες που παρά το τοπικό τους χρώμα θα μπορούσε κανείς να βρει σʼ αυτές βασικά στοιχεία τα οποία με άλλη μορφή θα τα συναντήσει σε κάθε σημείο της γης. Ακόμα και στις πιο εύπορες και ευνοημένες οικονομικά και πολιτικά χώρες.

Μια χώρα διχασμένη ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή

Οι αλήθειες που παρουσιάζονται μέσα από τις αφηγήσεις των ταξιτζήδων είναι συγκλονιστικές: και εδώ: Μιζέρια, αθλιότητα, δυσπραγία, η επιβίωση είναι ένας διαρκής αυτοσκοπός που μάλιστα για να επιτευχθεί πολλές φορές παίρνει άγρια μορφή. `Έτσι, το σύνολο των ιστοριών δημιουργούν μια δέσμη ή ένα ψηφιδωτό που ξεδιπλώνει μπροστά στα μάτια μας διόλου εξωτική και μάλλον απαισιόδοξη, μια ζοφερή εικόνα του σύγχρονου Καϊρου, και σε προέκταση ολόκληρης της Αιγύπτου, μιας χώρας που διχάζεται ανάμεσα στη Δύση κα στη Ανατολή.

Τα προβλήματα προσεγγίζονται με τον θυμοσοφικό τρόπο του απλού και σε πολλές περιπτώσεις αγράμματου λαού, αλλά τονίζονται με πικρό χιούμορ, με ειρωνεία και κάποτε με ανάλαφρο σαρκασμό για την ανθρώπινη μοίρα, αυτούς που εξουσιάζουν και αυτούς που εξουσιάζονται. Μάλιστα τα περισσότερα από τα προβλήματα του αιγυπτιακού λαού, έτσι όπως περιγράφονται μέσα στο Ταξί στην ουσία δεν περιορίζονται στον αραβικό κόσμο.

Διαφθορά, υπερκαταναλωτισμός και παγκοσμιοποίηση

Η φτώχια, η ανεργία, η αναξιοκρατία, ο νεποτισμός, η εκμετάλλευση από την μεριά του κράτους, η εξαντλητική γραφειοκρατία, η διαφθορά της αστυνομίας, οι μικρές εξουσίες που γίνονται μεγάλες, η παγκοσμιοποίηση, ο υπερκαταναλωτισμός, όλα αυτά συνθέτουν μια εξαιρετικά τολμηρή για τα αιγυπτιακά δεδομένα δέσμη αφηγημάτων. Και ενώ οι ιστορίες είναι στη βάση τους απλές και θα μπορούσε να θεωρηθούν από κάποιον βιαστικό αναγνώστη ως κοινότοπες, η ριζοσπαστική αφηγηματική τεχνική τους τις διαφοροποιεί από τα άλλες του είδους τους, καθώς και η γλώσσα αυτού του στοχαστικού και πολιτικού στην ουσία βιβλίου, η αποσπασματική του εξιστόρηση, οι μονόλογοι και οι εξομολογήσεις, τα έντεχνα βαλμένα απροσδόκητα περιστατικά έτσι ώστε να δημιουργούνται εσωτερικές ανατροπές, το πικρό χιούμορ, ανάγουν το Ταξί σε ένα από τα πλέον σημαντικά έργα της σύγχρονης αραβικής και όχι μόνο λογοτεχνίας. Αλλά σπουδαιότερη κατάκτηση από όσο είπαμε στο βιβλίο αυτό του Χάλεντ λε Χαμίσι , είναι η γλώσσα στην οποία είναι γραμμένο. Ανεπιτήδευτη, καθημερινή γλώσσα του δρόμου με τους ιδιωματισμούς και τις εκφράσεις που πολύ δύσκολα μπορούν να γίνουν κατανοητές σε κάποιον ο οποίος δεν έχει εντρυφήσει στη γλώσσα και δεν έχει γνωρίσει σε βάθος τα ήθη και τις νοοτροπίες του λαού. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι η αραβική γλώσσα είναι μια πολύ πλούσια σε νοήματα γλώσσα και ιδιωματισμοί του δρόμου αποτελούν μια ειδική γλώσσα, με κώδικες δύσκολους, στοιχεία τα οποία συντελούν στην όχι εύκολη απόδοσή τους σε μια άλλη γλώσσα.

Μετάφραση Πέρσα Κουμούτση

Εκδόσεις Μεταίχμιο

Σελ. 225, Τιμή € 14,27