Η αραβική είναι μια εντελώς άλλης λογικής γλώσσα. Το να μεταφραστεί λογοτεχνία φαντάζει δυσθεώρητο εγχείρημα. Πώς καταφέρνετε και την αποδίδετε στα ελληνικά;
Π.Κ.: Κατ’ αρχάς για εμένα είναι μια φυσική λειτουργία. Οι δύο γλώσσες όντως απέχουν πάρα πολύ μεταξύ τους, αλλά την ίδια στιγμή, επειδή είναι και οι δύο πάρα πολύ παλιές, έχουν κοινά στοιχεία. Μεταφράζω και από τα αγγλικά, τα οποία έχω σπουδάσει και ξέρω εξίσου καλά, αλλά νιώθω λιγότερο άνετα σε σχέση με τα ελληνικά. Η αραβική, αντιθέτως, είχε παράλληλη εξέλιξη με την ελληνική. Στον πολιτισμό επίσης υπήρχε πάντα μια αλληλεπίδραση. Ισως δεν είναι τυχαίο ότι πολλές φορές μια αιγυπτιακή φράση με οδηγεί από μόνη της στα ελληνικά. Παρ’ όλα αυτά, τα αραβικά είναι συμβολική γλώσσα, μια λέξη μπορεί να σημαίνει πάρα πολλά πράγματα.
Χαρακτηριστικό της γλώσσας του Μαχφούζ.
Π.Κ.: Ο Μαχφούζ έγραψε σε μια πολύ δύσκολη εποχή. Επρεπε αυτά που ήθελε να πει, να τα πει υπογείως. Κι ενώ έδειχνε απλός, όταν εμβάθυνε, κάθε τι που έλεγε είχε τον στόχο του. Κατ’ αρχάς πλάσαρε την οικουμενικότητα της αραβικής λογοτεχνίας. Μέχρι τότε η αραβική λογοτεχνία ήταν άγνωστη ή σχεδόν άγνωστη στην Ευρώπη. Μετά από αυτόν τα προβλήματα του μέσου Αιγύπτιου έγιναν διεθνή, ενώ οι συμβολισμοί πήραν κι αυτοί άλλη διάσταση. Για παράδειγμα, ο μιναρές για τον Μαχφούζ συμβολίζει την ψυχική και πνευματική απομόνωση του ανθρώπου όπου γης, το τζαμί αποτελεί το καταφύγιό του από τους φόβους και τις αδυναμίες του. Η θρησκεία αναφέρεται σαν ένα οικουμενικό, πανανθρώπινο δόγμα κι αυτό αργότερα δημιούργησε σχολή. Μετά από αυτόν άρχισαν να βλέπουν τα πράγματα με μεγαλύτερη κατανόηση και ανεκτικότητα.
Πόσο διαδεδομένος είναι ο Καβάφης στη σύγχρονη αιγυπτιακή πνευματική ζωή;
Π.Κ.: Πάρα πολύ. Και αν σκεφτείς ότι είναι πολύ ιδιαίτερος ποιητής. Εχει επηρεάσει πολλούς Αραβες ποιητές και συγγραφείς.
Οταν μεταφράζετε λογοτεχνία άλλων αραβικών χωρών αντιμετωπίζετε πρόβλημα άλλων διαλέκτων;
Π.Κ.: Ο γραπτός αραβικός λόγος είναι ένας και ενιαίος. Μόνον η προφορική ομιλία αλλάζει από χώρα σε χώρα.
Εκτός Αιγύπτου, παρατηρείται άνθηση της λογοτεχνίας;
Π.Κ.: Στον Λίβανο υπάρχει μεγάλη άνθηση, με πολύ σημαντικές γυναίκες. Εχω μεταφράσει τη Χόντα Μπαρακάτ, της οποίας η γραφή δεν έχει καμία σχέση με το αραβικό στερεότυπο. Θα μπορούσε να συγκριθεί με οποιονδήποτε δυτικό συγγραφέα. Παρότι θίγει θέματα «τοπικά», όπως τον εμφύλιο που δίχασε τον Λίβανο, ή τη γυναικεία χειραφέτηση στη χώρα της, το κάνει με τέτοιον τρόπο που θα μπορούσε κάλλιστα να σταθεί στο παγκόσμιο λογοτεχνικό προσκήνιο. Αλλά οι συγγραφείς από τον Λίβανο, όπως και στη βόρεια Αφρική, έχουν το προνόμιο είτε να γράφουν στα γαλλικά είτε να εκδίδονται κατευθείαν στη Γαλλία. Ετσι έχουν μια άλλη εξέλιξη.
Πού αλλού βλέπετε εξέλιξη;
Π.Κ.: Σ’ ένα συνέδριο που συμμετείχα στην Αγία Πετρούπολη, έπεσα σε μια ρωσική μετάφραση ανθολογίας διηγημάτων από τη Σαουδική Αραβία. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση και ο μεταφραστής μού μίλησε για τον δυναμισμό και την ελευθερία θεμάτων. Μάλιστα υπήρχαν και γυναίκες συγγραφείς, που είναι μεγάλη κατάκτηση αν σκεφτεί κανείς ότι μέχρι πρόσφατα δεν είχαν δικαίωμα να εκφράζουν ανοιχτά τις απόψεις τους. Επίσης υπάρχουν πολλοί Παλαιστίνιοι που συνεχίζουν να θίγουν το πολιτικό τους θέμα. Τώρα αποκτά λογοτεχνία και το Σουδάν!
Ποια είναι η στάση της νέας γενιάς Αράβων απέναντι στο Ισραήλ;
Π.Κ.: Να αποστασιοποιηθούν, γιατί να συμφιλιωθούν είναι αδύνατον. Αλλωστε δεν είναι λίγοι αυτοί που διατηρούν καλές φιλίες με την απέναντι πλευρά.
Εχετε μεταφράσει και το Κοράνι στα ελληνικά.
Π.Κ.: Ενα πάρα πολύ δύσκολο εγχείρημα, του οποίου την επικινδυνότητα συνειδητοποίησα αφότου εκδόθηκε, γιατί τότε μου έστειλαν την έγκριση από το Ιερατικό Πανεπιστήμιο ελ Αζχαρ και κατάλαβα πως είχαν ελέγξει τη μετάφραση σχολαστικά. Εγώ απλώς το αντιμετώπισα λογοτεχνικά, αφού άλλωστε στο τέλος γίνεται τελείως ποιητικό.
Ποια είναι η πρώτη εικόνα που πάντα αποζητάτε όποτε επιστρέφετε στο Κάιρο;
Π.Κ.: Τις πυραμίδες! Γιατί εκεί περνούσα όλες τις ελεύθερες ώρες μου, γράφοντας και διαβάζοντας. Απειρες ώρες μοναξιάς και περισυλλογής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου