Γυναίκα και λογοτεχνία

Την Πέμπτη 30-9-2010 στα πλαίσια του φεστιβάλ Ιβηροαμερικανικής Λογοτεχνίας (LEA) διεξήχθη στο Αμφιθέατρο Ρ/Σ «Αθήνα 9,84» ομιλία – συζήτηση με θέμα «Γυναίκα και λογοτεχνία» με την παναμέζα συγγραφέα Rosa Maria Britton και την ελληνίδα συγγραφέα Πέρσα Κουμούτση.

Στη φωτό η μορφωτική ακόλουθος της παναμέζικης πρεσβείας, Ν. Οικονόμου, μετά από εμένα η Έλια Ραμίρεζ, δημοσιογράφος και η Ρόζα-Μαρία Μπρίτον, παναμέζα συγγραφέας.

Στην επιτυχία του φεστιβάλ Ιβηροαμερικανικής λογοτεχνίας στην Αθήνα συνέβαλλε καθοριστικά η κα Αντριάνα Μαρτίνεζ την οποία ολόθερμα ευχαριστώ.

Aπόσπασμα από την εισήγηση "Γυναίκα και λογοτεχνία" (της Πέρσας Κουμούτση)

Στην Ελλάδα, η πρώτη «μαζική» εμφάνιση γυναικών συγγραφέων σημειώνεται στον Μεσοπόλεμο και στα δύο κύρια είδη της λογοτεχνίας: την ποίηση και το μυθιστόρημα με πρωτοπόρες τη Γαλάτεια Καζαντζάκη, την `Ελλη Αλεξίου, τη Μέλπω Αξιώτη, τη Διδώ Σωτηρίου στην πεζογραφία και τη Μαρία Πολυδούρη, τη Μυρτιώτισσα, τη Ζωή Καρέλλη στην ποίηση. Σιγά σιγά καθώς ο δρόμος της συνύπαρξης στη κοινωνία πετυχαίνεται χωρίς καταπίεση και διακρίσεις, το ίδιο συμβαίνει και στη λογοτεχνία, κάτι σαν φυσική συνέπεια, και εννοώ τη γυναικεία παρουσία όχι μόνο ως δημιουργού, αλλά και ως πρωταγωνίστριας και ηρωίδας.

Παρόλα αυτά η αθρόα παρουσία των γυναικών στη λογοτεχνική παραγωγή της Ελλάδας έρχεται μεταπολεμικά και πιο συγκεκριμένα από το 1950 και έπειτα, αφού τότε εμφανίζονται στα γράμματα δυο γενιές γυναικών, οι περισσότερες από τις οποίες εξακολουθούν να γράφουν και να δημοσιεύουν ως σήμερα. Αν προπολεμικά η γυναίκα που έγραφε λογοτεχνία, όπως και η γυναίκα ως θέμα, με τα ιδιαίτερα προβλήματά της, ήταν γνωστές μόνο σε ένα περιορισμένο κύκλο διανοουμένων και συγγραφέων, η κατάσταση αυτή άλλαξε στις μεταπολεμικές δεκαετίες. `Ενας από τους βασικούς παράγοντες αυτής της αλλαγής ήταν ότι η γυναίκα ολοένα και περισσότερο συμμετείχε στην παραγωγή, και κατά συνέπεια απαιτούσε να διευρύνει τους ορίζοντές της. Εκτός από τις επιστήμες, η λογοτεχνία ήταν ένα από τα πιο προνομιακά πεδία άσκησης της γυναικείας εμπειρίας, της περιγραφής των νέων κοινωνικών ηθών, και της αποτύπωσης των ψυχικών αντιδράσεων της μεταπολεμικής γυναίκας....

Από το 1960 η λογοτεχνία των γυναικών στην Ελλάδα μπαίνει σε μια νέα φάση. Παλαιότερα ταμπού γλώσσα και καταστάσεις αλλάζουν, η παλιά θεματολογία υποσκελίζεται από νέες με σημαία εκείνη της σεξουαλικότητας της γυναίκας που γίνεται και η κύρια πηγή της δημιουργικής της έμπνευσης. Η γυναίκα υψώνει τη φωνή ενάντια στο κατεστημένο, ενάντια στην οικονομική καταπίεση, ακόμα και στο γάμο και όπως είναι πλέον παραπάνω από αισθητική, απαραίτητη, η συμμετοχή της στην παραγωγή, έχει ενεργό ανάμειξη στις αποφάσεις που παίρνονται σε όλες τις βαθμίδες και τις πτυχές της δημόσιας ζωής. `Ετσι τα παλιά γυναικεία πρότυπα, σιγά σιγά παύουν να υπάρχουν, γεννιούνται όμως καινούργια, αρκετά από τα οποία είναι όμως αρνητικά, κυρίως γιατί αλυσοδένουν τη σύγχρονη γυναίκα στην κοινωνία της κατανάλωσης. Αυτό που μπορούμε να πούμε ως προς τη λογοτεχνία είναι ότι αφ’ ενός η γυναίκα αντιμετωπίζεται κατά τις τελευταίες δεκετατίες του 20 αιώνα απολύτως ως ίση με τους άνδρες ομότεχνούς της, ενώ, αφετέρου, ιδίως μετά το 1990, η σημαντική αύξηση του γυναικείου αναγνωστικού κοινού, επιβάλλει κατά κάποιο τρόπο στην αγορά και την ύπαρξη βιβλίων (κυρίως πεζογραφίας) που να ασχολούνται με ανάλογα θέματα. Κατ’ αυτό τον τρόπο γεννήθηκε μια ευρεία ομάδα αναγνωστριών, σε όλη την Ελλάδα, οι οποίες πολύ εύκολα περνούν από τη θέση του αναγνώστη στη θέση του συγγραφέα, θέλοντας κατά πρώτο λόγο να πουν τη δική τους ιστορία.