Oι γείτονές μας, αυτοί οι άγνωστοι...

"Δακρυγόνα" του Αλέξη Σταμάτη

Δεν είμαι κριτικός και πολύ περισσότερο κριτικός θεάτρου, αλλά μια έντονη παρόρμηση με έσπρωξε να γράψω αυτά τα λίγα για το θεατρικό έργο «Δακρυγόνα» του Αλέξη Σταμάτη, που ομολογώ πως με εξέπληξε πολύ ευχάριστα. (Εκ των υστέρων έμαθα πως ήταν η πρώτη του προσπάθεια και αυτό με εντυπωσίασε ακόμα πιο πολύ).

Από την πρώτη στιγμή που το έργο άρχισε να εκτυλίσσεται επί σκηνής, κατάλαβα πως εδώ πρόκειται για κάτι νέο, ενδιαφέρον και διαφορετικό που δε θα μου προκαλέσει πλήξη. Πολύ σύντομα, ωστόσο, διαπίστωσα πως το έργο του είχε ήδη αρχίσει να ξεπερνά τις προσδοκίες μου, ώσπου τις υπερέβη εντελώς.

Έμεινα εντυπωσιασμένη κυρίως από το λόγο του: γρήγορος, καθαρός, δυνατός, ενώ απουσίαζαν παντελώς τα στερεότυπα. Σύντομες ατάκες που διαδέχονταν η μια τη άλλη σαν μια αλληλουχία μουσικών φράσεων καλογραμμένης μουσικής σύνθεσης. Ούτε στιγμή δε σε αφήνει να απουσιάσεις ή να αφαιρεθείς. Κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον σου ως την τελευταία κραυγή που αφήνει η ηθοποιός στη καταληκτική σκηνή του έργου. Έργο πολυεπίπεδο, στοχαστικό με χαρακτήρες σύνθετους, πολύπλευρους, παρότι αντιπροσωπευτικούς του καιρού τους. Ο Σταμάτης ξέρει να αφουγκράζεται την εποχή μας, να τη σκιαγραφεί και να εμβαθύνει στην ανθρώπινη ψυχή, κρατώντας αποστάσεις. Με αμεροληψία και χωρίς τη παραμικρή διάθεση συνετισμού, διδαχής ή συμμόρφωσης, εκθέτει τα σύγχρονα προβλήματα παρασύροντας τον θεατή στο μύθο του, που όμως είναι τόσο αληθινός όσο και η ζωή. Μέσα από το προσωπικό παραμύθι δυο ανθρώπων αφήνει να ξεδιπλωθεί μια ολόκληρη εποχή, με τα προβλήματα που τη συνοδεύουν, τους προβληματισμούς δυο γενεών, εκείνη των νέων και την ‘ανάνηψή’ τους από την πολιτική, κοινωνική και οικογενειακή αυταπάτη, αλλά και εκείνη των γεροντότερων που την προκαλούν (αυταπάτη) χωρίς οι ίδιοι να το συνειδητοποιήσουν. Έτσι από το προσωπικό μύθο περνά στο κοινωνικό, φυσικά, χωρίς επιτήδευση ή υπερβολή. Ο Αλέξης δεν φλυαρεί, μόνο ξεσκεπάζει και έπειτα αφήνει το θεατή να αξιολογήσει και να αναλογιστεί τις αλήθειες. Το έργο του είναι έργο αποκάλυψης, διερεύνησης της ανθρώπινης ψυχής, ένα ξεγύμνωμα που όμως συνοδεύεται με απόλυτο σεβασμό, κατανόηση και συμπάθεια, χωρίς καμία απολύτως κριτική διάθεση. Μπράβο στον Αλέξη. Νομίζω πως λείπουν θεατρικοί συγγραφείς σαν τον Α. Σταμάτη από το σύγχρονο θεατρικό προσκήνιο και εγώ προσωπικά επικροτώ με θέρμη αυτή την προσπάθεια και του εύχομαι από καρδιάς να συνεχίσει.

Τέλος, θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην αναφερθώ και να συγχαρώ επίσης τους δυο εξαίρετους ηθοποιούς που ενσάρκωσαν συγκλονιστικά τους ρόλους: την κα Δανάη Παπουτσή και τον Νίκο Αρβανίτη και βέβαια, last but not least τον σκηνοθέτη Άρη Τρουπάκη, που πήρε στα χέρια του ένα ειλικρινές έργο και όχι μόνο το δικαίωσε, αλλά μαζί με τους δυο ηθοποιούς κατάφερε να το απογειώσει. Η θεατρική παράσταση "Δακρυγόνα" παίζεται αυτό το χειμώνα στο Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας. Θερμά συγχαρητήρια σε όλους!
Στις φωτό πάνω και κάτω σκηνές από την παράσταση με την Δανάη Παπουτσή και τον Νίκο Αρβανίτη και στη μεσαία ο συγγραφέας.

"Ο Επισκέπτης του Ονείρου" της Ελένης Τσαμαδού

Η Ελένη Τσαμαδού, καταξιωμένη συγγραφέας πέντε μυθιστορημάτων που εκδίδονται όλα από τις εκδόσεις Ψυχογιός, επανέρχεται με ένα ακόμα υπέροχο και μάλιστα πρωτότυπο βιβλίο της. "Ο επισκέπτης του ονείρου" είναι ένα βιβλίο που στοχεύει και καταφέρνει να ταράξει τα νερά της μνήμης, απογυμνώνοντας τις αλήθειες μιας παλαιότερης, παρότι εμβληματικής εποχής - εκείνης του μεσοπολέμου. Μιας εποχής που εξακολουθούμε να εξιδανικεύουμε σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό και που τείνουμε συνεχώς να την ταυτίζουμε με το ρομαντισμό, την ομορφιά και την αθωότητα.

Αλλά η Ελένη Τσαμαδού καταρρίπτει αυτή την πλάνη και μάλιστα με τον πιο πρωτότυπο και ευρηματικό τρόπο. Με αμεσότητα, ειλικρίνεια, αλλά και διατηρώντας κάποια απόσταση ως αφηγήτρια της ιστορίας της, επιστρατεύει τους ήρωες της για να καταθέσει τις απόψεις της, να αποκαλύψει μυστικά, να εκθέσει αλήθειες στους αναγνώστες της, επαναπροσδιορίζοντας την αντίληψή τους, την αντίληψη μας για την επίπλαστη ομορφιά, την υποκρισία και τη κίβδηλη ηθικότητα που κυριαρχούσε τότε.

Ο θάνατός ενός πλούσιου άντρα, σταφιδέμπορου από την Πάτρα, και ένας απρόσμενος επισκέπτης γίνονται η αφορμή για να ξετυλιχτεί η ιστορία μας. Αλλά η ιστορία καθεαυτή δεν είναι ο κεντρικός άξονας του βιβλίου, όπως παραδέχεται και η ίδια η συγγραφέας στο επίμετρό της, αλλά η αφορμή, το όχημα πάνω στο οποίο η δημιουργός μας μεταφέρει στο χώρο και στο χρόνο, καθώς και στο κοινωνικό πλαίσιο το οποίο επιλέγει να τοποθετήσει και να εξελίξει την ιστορία της. Μέσα από τις ομολογίες-καταθέσεις των κεντρικών ηρωίδων της – όχι μόνο, καταθέτει τη δική της ‘ομολογία’ συνθέτοντας έτσι ένα ψηφιδωτό που συναρπάζει και προβληματίζει, αλλά μας γοητεύει με τις πολύπλευρες και άκρως ενδιαφέρουσες ψυχογραφίες γυναικείων τύπων της εποχής. Οι κεντρικές ηρωίδες της: μια πατρινή αρχόντισσα, μια Ευρωπαία καταπιεσμένη από την επαρχιώτικη νοοτροπία και μια πληθωρική Σμυρνιά. αναλαμβάνουν το ρόλο της αποκάλυψης των μυστικών, των δικών τους και των άλλων, σε μια εποχή όπου όλοι περιχαρακώνονται πίσω από την υποκρισία και το ψέμα γα να αναδυθούν έπειτα οι αλήθειες-σχεδόν ερήμην τους.

Η ροή της αφήγησης των ηρώων δεν ανακόπτεται σχεδόν ποτέ από τη συγγραφέα, καθώς τις αφήνει να ξεδιπλώσουν τις πτυχές της ζωής τους, τα πάθη, τις αδυναμίες, τα όνειρα τους χωρίς παρεμβολές, ούτε παρεμβάσεις, έτσι απλά, σαν ένας ουδέτερος παρατηρητής. Επιτρέποντας με αυτόν τον τρόπο ακόμα περισσότερο φως να φωτίσει το μυστήριο του θανάτου, της αποκάλυψης ή της εξιχνίασής του. Έπειτα είναι και ο παράδοξος επισκέπτης της που έρχεται ξαφνικά από το πουθενά για να παίξει το καταλυτικό του ρόλο και να γκρεμίσει τα στεγανά. Άραγε ποιος είναι αυτός, γιατί του δίνει αυτό το ρόλο η συγγραφέας; Αξίζει πραγματικά να το ανακαλύψετε μόνοι σας. Ένα εξαιρετικό βιβλίο με την υπογραφή μιας σπουδαίας και αγαπημένης συγγραφέα!

Aιώνια επιστροφή

Στο προηγούμενο βιβλίο της Ελένης Γκίκα, Πλήθος Είμαι, η βασική ηρωίδα της φαινομενικά εύθραυστη αλλά με την αποφασιστικότητα ενός ανθρώπου που θέλει να εξορκίσει το παρελθόν του, επιχειρεί μια περιπλάνηση στους σκοτεινούς λαβυρίνθους της μνήμης. Αναδιφά σε αυτήν γυρεύοντας τραύματα και θραύσματα του παρελθόντος, ελπίζοντας, ότι με αυτή την αναδίφηση θα απολυτρωθεί από το τυραννικό της παρελθόν.

Στην "Αιώνια Επιστροφή" η Eλένη Γκίκα επιστρέφει. Επιστρέφει με ένα ακόμα εκπληκτικό ταξίδι της, στο χωροχρόνο, μόνο που ετούτη η επιστροφή δεν επιτυγχάνεται αποκλειστικά μέσα από τη διαδικασία της επαναφοράς της μνήμης, ή από ένα πλέγμα αναπολήσεων ή αναμνήσεων, αλλά με το σθένος και τη δύναμη εκείνου που τολμά να ανασύρει την αλήθεια, να την αποκαλύψει και έπειτα να την εκθέσει γυμνή μπροστά στα μάτια των άλλων. Και όχι μόνον αυτό, αλλά είναι έτοιμη κάθε στιγμή να αναμετρηθεί μαζί της, αδιαφορώντας για τις συνέπειες.

Η ιστορία της Ελένης είναι μια ιστορία μέσα στην Ιστορία, όπως λέει και η ίδια. Οι δυο αυτές ιστορίες άλλοτε τέμνονται και συναντιούνται και άλλοτε συγκρούονται και απομακρύνονται η μια από την άλλη, όπως συμβαίνει με όλες τις σχέσεις στη ζωή. Αλλά σε κάθε περίπτωση αλληλοσυμπληρώνονται και αλληλοϋποστηρίζονται με ένα μοναδικό τρόπο. Το ίδιο συμβαίνει, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, και ανάμεσα στους ήρωες της κάθε ιστορίας.

Ανάμεσα, σε εκείνους τους ‘αληθινούς’ τους απτούς που πλαισιώνουν τη ζωή της κεντρικής ηρωίδας της, αλλά και τους άλλους, τους χάρτινους που ξεπηδούν μέσα από τα βιβλία και τα ‘θραύσματα’ που η δημιουργός επιλέγει να μας παραθέσει. Μόνο που εδώ, ακόμα και οι ‘χάρτινοι ήρωες’ αποκτούν υπόσταση, ανάσα και πνοή. Περνοδιαβαίνουν, έξω από τα όρια της ιστορίας της με σκοπό να μας φέρουν αντιμέτωπους με τα γεγονότα τις αλήθειες, που ενώ οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε, συχνά στρέφουμε μακριά το πρόσωπό μας.

Η βασική ηρωίδα του βιβλίου Όλγα, ζει μια παράδοξη ζωή, σχεδόν σιωπηλή, ώσπου αποφασίζει να κάνει εκείνο το βήμα που η ίδια αργότερα θα προσδιορίσει ως Αιώνια Επιστροφή. Όλη της τη ζωή περιμένει ετούτη τη στιγμή, όπου θα κάνει αυτό το τολμηρό δρασκέλισμα. Έτσι κάπου ανάμεσα στα ασαφή και θολά όρια του δρόμου που επιλέγει να διανύσει, θα συναντήσει τρία ‘πρόσωπα,’ καθοριστικά και ολέθρια. Αλλά μόνο για την ίδια; Έρωτας, Λογοτεχνία, Πολιτική. Τρία πρόσωπα, τρεις βασικές πτυχές της ιστορίας που συμπλέκονται με ένα εξαιρετικό και πάντα μοναδικό τρόπο, από εκείνους που μας έχει συνηθίσει η Ελένη Γκίκα. Αλλά πάντα και σε κάθε περίπτωση ανοίγει τα μάτια μας για δούμε τα πράγματα καθαρότερα.

Το είχα πει από την αρχή, και το ξαναλέω, ελάχιστες φορές ο συμβολισμός και ο ρεαλισμός έχουν ζυμωθεί με τόση μαεστρία στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία όσο στα βιβλία της Ελένης. Και μοιάζει να το πετυχαίνει πάντα με ένα τρόπο τόσο φυσικό.

Ελένη, καλή επιτυχία σου εύχομαι, ολόψυχα, και πάντα να επιστρέφεις με συγκλονιστικά βιβλία.