Αίγυπτος ...ώρα μηδέν.

Αναδημοσίευση από συνέντευξη στο διαδικτυακό τόπο Book Βar

«Ανησυχώ πολύ για την επόμενη μέρα»

«Ο Ναγκίμπ Μαφχούζ πρώτος έθιξε τα κακώς κείμενα της χώρας του»

«‘Όταν είδα στο Αλ Τζαζίρα την εικόνα με τους «γνωστούς – άγνωστους» έφιππους, να εισβάλουν με τα άλογα και τις καμήλες στην Πλατεία Απελευθέρωσης και να χτυπούν με καμτσίκια τον κόσμο, συγκλονίστηκα. Η εικόνα αυτή παραπέμπει σε πολύ σκοτεινές εποχές της αποικιοκρατίας.»

Πέρσα Κουμούτση, συγγραφέας, μεταφράστρια της αραβικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα

Η συγγραφέας Πέρσα Κουμούτση, κορυφαία μεταφράστρια της αραβικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα, που έχει μεταφράσει στα ελληνικά το μεγαλύτερο μέρος από το έργο του Αιγύπτιου νομπελίστα συγγραφέα Ναγκίμπ Μαφχούζ, παρακολουθεί συγκλονισμένη τις εξελίξεις στη χώρα όπου μεγάλωσε, σπούδασε και στη λογοτεχνία της οποίας έχει αφιερώσει περισσότερους από σαράντα τίτλους. Συγγραφέας μεταξύ των άλλων, μιας τριλογίας για τους Έλληνες της Αιγύπτου, μεταφράστρια του Κορανίου και εκπρόσωπος του Αιγυπτιακού Οργανισμού Βιβλίου, ομολογεί πως οι διανοούμενοι της Αιγύπτου ήταν απροετοίμαστοι γι αυτή την έκρηξη των συμπατριωτών τους. Σήμερα, αρκετοί από αυτούς, βρίσκονται στους δρόμους…

Συνέντευξη στην Ελπίδα Πασαμιχάλη

Ποια ήταν τα συναισθήματά σας όταν μάθατε για τις ταραχές στην Αίγυπτο; Μια χώρα στην οποία έχετε ζήσει για πολλά χρόνια και γνωρίζετε την κουλτούρα και τον πολιτισμό της;

Στην αρχή, όταν είδα τις μεγάλες ειρηνικές διαδηλώσεις, αισθάνθηκα συγκίνηση. Διότι ο λαός της Αιγύπτου έχει δοκιμαστεί πολλά χρόνια τώρα από αυταρχικά καθεστώτα και σκέφτηκα πως έχει έλθει πια ο καιρός να δικαιωθεί και να ανασάνει. Ύστερα όμως όταν άρχισε η έκρηξη της βίας, το αίμα μου πάγωσε. Όταν είδα στο Αλ Τζαζίρα την εικόνα με τους «γνωστούς – άγνωστους» έφιππους να εισβάλουν με τα άλογα και τις καμήλες στην Πλατεία Απελευθέρωσης και να χτυπούν με καμτσίκια τον κόσμο, συγκλονίστηκα. Η εικόνα αυτή παραπέμπει σε πολύ σκοτεινές εποχές της αποικιοκρατίας. Ανησυχώ πολύ για την επόμενη μέρα. Τώρα, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα ακολουθήσει.

Αισθανθήκατε έκπληξη γι αυτό που συμβαίνει ή ήταν κάτι που περιμένατε;

Ήξερα πως ο λαός της Αιγύπτου ήταν πολύ δυσαρεστημένος με την υπάρχουσα κατάσταση. `Άνθρωποι από όλα τα κοινωνικά στρώματα αντάλλαζαν σατιρικά ανέκδοτα για το καθεστώς και τους εκπροσώπους του, αλλά ποτέ δεν φαντάστηκα ότι η αντίδραση θα ήταν τόσο δυναμική και με τέτοια συμμετοχή.

Πού αποδίδετε αυτή την έκρηξη οργής;

Στην αγανάκτηση, κυρίως. Το ποτάμι της υπομονής ξεχείλισε, όπως λένε, και ήλθε το πλήρωμα του χρόνου να σταματήσει η εκμετάλλευση και η χειραγώγηση του λαού.

"Η έλλειψη ελευθερίας ήταν από τα βασικότερα κίνητρα του μαζικού ξεσπάσματος"

Ποιος είναι ο ρόλος των μεγάλων κοινωνικών διακρίσεων, που χαρακτηρίζουν τη χώρα, σε αυτές τις διαδηλώσεις;

Σε αυτές τις διαδηλώσεις συνέβη κάτι το ανεπανάληπτο. Άνθρωποι από όλα τα κοινωνικά στρώματα συμμετείχαν στις διαμαρτυρίες με την ίδια ορμή, ακόμα και αυτοί που κοινωνικά ή οικονομικά είναι πιο ευνοημένοι από άλλους. Νομίζω πως είναι μια έκρηξη που υπερβαίνει τις κοινωνικές διαφορές. Πέρα από τη φτώχεια και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης , η έλλειψη της ελευθερίας ήταν από τα βασικότερα κίνητρα αυτού του μαζικού ξεσπάσματος. Τώρα πια όμως νομίζω ότι το θέμα πήρε καθαρά πολιτικές διαστάσεις.

Η θρησκεία παίζει κάποιο ρόλο;

Υποσυνείδητα, ίσως, παίζει κάποιο ρόλο, αν και από όσο ξέρω η αντίδραση αυτή δεν έχει ξεκάθαρη ταυτότητα, αφού χριστιανοί και μουσουλμάνοι βρίσκονταν μαζί στις επάλξεις του αγώνα για την ανατροπή του καθεστώτος. Βέβαια, καθώς η θρησκεία προάγει την υπομονή, η έκρηξη άργησε να γίνει, γιατί διαφορετικά θα έπρεπε να είχε συμβεί αρκετά χρόνια νωρίτερα Έχω την εντύπωση πάντως, πως αυτή τη φορά είναι η αδιαλλαξία της κυβέρνησης και όχι οι θρησκευτικές διαφορές που πυροδότησε τη βία και ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την αιματοχυσία. Δεν γνωρίζουμε όμως τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει επιδεινώσει τις υπάρχουσες αντιθέσεις στην Αίγυπτο;

Η παγκοσμιοποίηση και η γενικότερη οικονομική κρίση σίγουρα είχαν επιπτώσεις, αλλά οι Αιγύπτιοι πιστεύουν πως ο φυσικός πλούτος της χώρας του και οι πρώτες ύλες που παράγουν είναι αρκετές ώστε να διασφαλίσουν μια καλύτερη ζωή σε όλους τους ανθρώπους .

«Η πολιτική συχνά είναι ένα σκοτεινό παιχνίδι»

Πιστεύετε ότι πρόκειται για μια αυθόρμητη εξέγερση ή υποκινείται, όπως έχει αφεθεί να εννοήσουμε;

Εδώ οι απόψεις διχάζονται. Οι περισσότεροι πιστεύουν πως δεν υποκινείται από κάπου συγκεκριμένα, το ίδιο θέλω να πιστεύω και εγώ, αλλά αυτή ίσως είναι μια ρομαντική άποψη, Η πολιτική συχνά είναι ένα σκοτεινό παιγνίδι και κανείς δεν μπορεί να είναι απόλυτα βέβαιος.

Πώς βλέπετε το ρόλο του στρατού;

Ο στρατός είναι διχασμένος, παλινδρομεί ανάμεσα στο καθήκον και στη σχέση που έχει αναπτύξει με το λαό. Ο αιγυπτιακός λαός θεωρεί τον στρατό ηρωικό, πάνω από πολιτικές σκοπιμότητες. Είναι αυτός που σήκωσε στους ώμους του το επαχθές βάρος των πολέμων του ʼ56 του ʽ67 και του ʽ73 , μιλώ πάντα για την περίοδο μετά την ανεξαρτησία. Βέβαια ο φόβος προκαλεί σπασμωδικές κινήσεις και είναι πολύ εύκολο να παραφερθεί η μια ή η άλλη πλευρά.

«Όλοι οι αραβικοί λαοί έχουν στραμμένο το βλέμμα τους στην Αίγυπτο»

Η εξέγερση αυτή αφορά μόνο την Αίγυπτο ή σχετίζεται με το σύνολο του αραβικού κόσμου;

Η Αίγυπτος ανέκαθεν υπήρξε η πολιτισμική, οικονομική και θρησκευτική μητρόπολη του αραβικού κόσμου. Όλοι οι αραβικοί λαοί έχουν στραμμένα το βλέμμα και το ενδιαφέρον τους στη Αίγυπτο, ό,τι συμβαίνει εκεί σίγουρα επηρεάζει και τους άλλους, σε πολύ μεγάλο βαθμό.

Υπάρχουν κατά τη γνώμη σας ευθύνες στην πολιτική των «Μεγάλων δυνάμεων»;

Φυσικά, αφού η πολιτική των μεγάλων ανέκαθεν προωθούσε τα συμφέροντα των λίγων.

Η αιγυπτιακή λογοτεχνία με τη οποία έχετε άμεση επαφή, είχε προβλέψει αυτή την εξέλιξη στα πρόσφατα κείμενα της;

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο πέφτω πάνω σε κείμενα και βιβλία που δεν περιορίζονται πια στη ρεαλιστική αποτύπωση της κοινωνίας και των ανθρώπινων τύπων της, ούτε στην στερεότυπη θεματολογία. Ξεφεύγουν αρκετά από τα όσα είχαμε συνηθίσει να διαβάζουμε ως τώρα στους αιγυπτίους συγγραφείς. Ενώ η τάση της εσωστρέφειας και του υπαινιγμού σε ότι αφορά τα θέματα του παρελθόντος τώρα έχουν αρχίσει να φθίνουν και να αντικαθίστανται από την αμεσότητα του λόγου, την ευκρίνεια και την καθαρότητα. Το «Μέγαρο Γιακουμπιάν» είχε σηματοδοτήσει αυτή την τάση, έκανε μεγάλη αίσθηση, όταν κυκλοφόρησε. Από τότε πολλοί συγγραφείς ακολούθησαν το παράδειγμα. Και βέβαια, να αναφέρω πως ο Ναγκίμπ Μαχφούζ πρώτος απ’ όλους, έθιξε τα κακώς κείμενα της χώρας του στα έργα του, και κόντεψε να πληρώσει το τίμημα ακριβά.

«Κανείς από τους ανθρώπους των γραμμάτων δεν προέβλεπε αυτή την εξέλιξη»

Στις επαφές που είχατε με Αιγύπτιους λογοτέχνες και ανθρώπους των γραμμάτων το τελευταίο διάστημα, είχαν προβλέψει αυτές τις εξελίξεις;

Όχι, αντιθέτως κανείς δεν προέβλεψε μια τέτοια αντίδραση, ή τουλάχιστον μια αντίδραση αυτού του μεγέθους. Οι περισσότεροι ήταν απογοητευμένοι από την παθητικότητα του μέσου Αιγύπτιου. Τώρα βέβαια βρίσκονται κοντά στον απλό λαό.

Ποια θα μπορούσε να είναι η επόμενη μέρα για την Αίγυπτο; Μπορούν να γίνουν προβλέψεις;

Δεν είναι εύκολο να γίνουν προβλέψεις, δυστυχώς. Δεν ξέρουμε κατά πόσο θα εκμεταλλευτούν οι επιτήδειοι την κατάσταση. Κατά τη γνώμη μου θα υπάρξει εκμετάλλευση.

Έχοντας ζήσει τόσο στην Αίγυπτο όσο και στην Ελλάδα θεωρείτε ότι υπάρχουν αναλογίες στα προβλήματα των δύο χωρών και ότι εικόνες σαν αυτές που βλέπουμε τώρα στις οθόνες μας, μπορεί να δούμε και στην Αθήνα;

Η αλήθεια είναι ότι θαύμασα τον αιγυπτιακό λαό για τη αποφασιστικότητα και τη δύναμη του, αλλά περισσότερο τον θαύμασα για το αίσθημα αλληλεγγύης που επέδειξε. Πάντως το ξέσπασμα του είναι μια σαφής προειδοποίηση για όσους, όποιοι και αν είναι αυτοί, υποτιμούν τη δύναμη του λαού και τον περιφρονούν.