Για τις "Χάρτινες ζωές", της Βασιλικής Λαμπροπούλου

Ένα κείμενο της φιλολόγου & Γραμματέα Εταιρείας Παπαδιαμαντικών ΣπουδώνΒασιλικής Λαμπροπούλου. Ευχαριστώ για την τιμή.

Χάρτινες ζωές

Μυθιστόρημα

«Οι ανείπωτες ιστορίες, οι αθέατες από τους άλλους ιστορίες, είναι οι πιο αληθινές, οι πιο καθοριστικές στη ζωή ενός ανθρώπου».

Η Πέρσα Κουμούτση έγινε ιδιαίτερα γνωστή μεταφράζοντας στα ελληνικά το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Αιγυπτίου νομπελίστα Ναγκίμπ Μαχφούζ, καθώς και έργα άλλων Αράβων πεζογράφων και ποιητών.

Το 2001 τιμήθηκε για το σύνολο των μεταφράσεών της με το Διεθνές Βραβείο Κ. Π. Καβάφη, ενώ το 2006 το αιγυπτιακό κράτος της απένειμε τιμητικό μετάλλιο για τη συνεισφορά της στην προβολή της αιγυπτιακής λογοτεχνίας. Στο πρωτότυπο συγγραφικό της έργο φιλοτεχνεί ιστορίες που πραγματεύονται κεφαλαιώδη ζητήματα, όπως ο έρωτας και η διάψευση, η κατάκτηση της ελευθερίας μέσα από την αναζήτηση της ταυτότητας και της αυτοπραγμάτωσης, αποδίδοντας με λεπτές αποχρώσεις την ψυχοσύνθεση των ηρώων και κυρίως των ξεχωριστών ηρωίδων της.

Η διακεκριμένη συγγραφέας στο νέο μυθιστόρημά της γράφει για την «αθέατη πλευρά του φεγγαριού», την περιπλάνηση στους σκοτεινούς δαιδάλους της μνήμης και των κρυφών επιθυμιών. Στο πλευρό των τριών ηρωίδων της παρακολουθεί μια πορεία που διανύει ολόκληρο τον εικοστό αιώνα. Η τροχιά του βίου τους καλύπτει τα πιο σημαντικά ιστορικά γεγονότα – Μικρασιατική καταστροφή, Κατοχή και Εμφύλιο πόλεμο, δικτατορία και μεταπολίτευση. Παράλληλα με τις περιπέτειες και τις αντιξοότητες της κοινωνικής και ιστορικής πραγματικότητας εκτυλίσσεται η εσωτερική διαδρομή των ηρωίδων. Ζητούμενο η αγάπη, ως λύτρωση και ως συμβολική επιστροφή στην «τέλεια πατρίδα».

Με τρόπο αριστοτεχνικό οι ζωές των τριών γυναικών συμπλέκονται μέσα από επαναλαμβανόμενα μοτίβα και το χρέος που δημιουργεί η μια ζωή κληροδοτείται και τελικά εξοφλείται μέσα από τη σύζευξή της με τις επόμενες. Η γιαγιά Μαριάνθη, πιστή στο καθήκον, κρατά τον έρωτα ως ισόβια ανάμνηση, μυστικό φυλαχτό που της δίνει τη δύναμη να αρθεί πάνω από την πεζή και χωρίς ελπίδα καθημερινότητα, πάνω από το ευτελές του βίου. Η σύζυγος του γιου της Μαριάνθης, η Βικτωρία, φέρει την απώλεια του απόλυτου έρωτα, που ωστόσο αξιώθηκε να ζήσει, ως βαθύ, μοιραίο πλήγμα. Η εγγονή Ανθή καλείται να λάβει την πιο κρίσιμη απόφαση για τη ζωή της και μέσω αυτής να κάνει τη συμβολική κίνηση προς τη λύτρωση και την ελευθερία εκ μέρους και των τριών γυναικών, ως επισφράγιση και δικαίωση και του δικού τους βίου, ως τελική πράξη κάθαρσης.

Το μυθιστόρημα διαβάζεται και ως πραγματεία για τον έρωτα, ιδωμένο με εμβρίθεια από τη γυναικεία πλευρά. Τρεις γυναίκες – τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις: Η καρτερικότητα και υπομονή, η αυτοκαταστροφική παραίτηση, ο φόβος μπροστά στην ελευθερία, που παρά ταύτα μέσα του κυοφορείται αργά μια προσωπική επανάσταση.

Όπως παρατηρεί σε συνέντευξή της η ίδια η συγγραφέας, η γυναίκα, είτε ως δημιουργός είτε ως ηρωίδα στη λογοτεχνία, δεν έπαψε να παλεύει για το αυτεξούσιό της. Η προσέγγιση της Πέρσας Κουμούτση δεν έχει την επιθετικότητα φεμινιστικού μανιφέστου, αλλά παρά τον δυναμικό παλμό που υπογείως δονεί τη γραφή της, η προσήνεια, η κατανόηση για τις ηρωίδες της και κατ’ επέκταση για τα παθήματα της ανθρώπινης ψυχής διατηρείται αδιαλείπτως παρούσα.