Μετά την κρίση... ενός μυθιστορηματικού ήρωα...

Μια ιστορία μου αναδημοσιευμένη από το ethnos.gr.

Μετά την κρίση... ενός μυθιστορηματικού ήρωα... 

Το φως της ημέρας σκοτεινιάζει ξαφνικά, γίνεται θολό και αδύναμο, οι λαμπερές ακτίνες του ήλιου εγκλωβίζονται πίσω από ένα πυκνό σύννεφο ομίχλης που εμφανίζεται από το πουθενά, συνήθως από το πουθενά. Ύστερα οι άνεμοι της ερήμου αρχίζουν να πνέουν, στην αρχή ήρεμα σχεδόν νανουριστικά, ύστερα δυναμώνουν επικίνδυνα. Πνέουν όλο και πιο δυνατά αφήνοντας εκείνο το φρικτό βούισμα που προοιωνίζεται την καταστροφή. Η σκόνη που ξεσηκώνεται από τον αέρα στροβιλίζεται σε μικρές δίνες πάνω από τη γη. Τις βλέπω να με πλησιάζουν και τότε καλύπτω το πρόσωπό για να προστατέψω τα ρουθούνια και το στόμα μου από τη σκόνη που απειλεί να με σκεπάσει. Οι άνεμοι δυναμώνουν και έτσι όπως φυσούν καταπάνω μου με σπρώχνουν, με παρασύρουν όπως τις βάρκες τα άγρια κύματα της θάλασσας. Στον μακρινό ορίζοντα εμφανίζεται ένα μεγάλο ελικοειδές σύννεφο το οποίο κατευθύνεται κατά πάνω μου, πάντα με βεβαιότητα καταπάνω μου. Απεγνωσμένα ψάχνω να κρατηθώ από κάπου. Κοιτάζω προς κάθε κατεύθυνση, ψάχνω να βρω ένα χέρι σωτηρίας να με τραβήξει μακριά από το απειλητικό τοπίο, αλλά κανένας και τίποτα δεν υπάρχει στις ώρες της κρίσης ενός ανθρώπου, κι είναι πάντα υποχρεωμένος να τις αντιμετωπίζει πάντα μόνος του. Το σφύριγμα του ανέμου δυναμώνει ακόμα πιο πολύ, σκεπάζει τα ουρλιαχτά του φόβου μου, είναι απολύτως βέβαιο πως κανείς πια δεν ακούει τις φωνές μου. Κοιτάζω τον ελικοειδή λόφο που συνεχίζει απτόητος την τρελή πορεία του, τρέχει με απίστευτη ταχύτητα σπρώχνοντας την άμμο καταπάνω μου σαν βροχή από βέλη. Καθώς το τεράστιο αυτό σύννεφο σκόνης πλησιάζει και το σφύριγμα των ανέμων εντείνεται ακόμα πιο πολύ σφιχταγκαλιάζω τον εαυτό μου, ενώ ταλαντεύομαι βίαια από τον αέρα. Αντιστέκομαι με κάθε ψήγμα του κορμιού, της καρδιάς και του μυαλού μου, αλλά οι άνεμοι τις περισσότερες φορές με υποχρεώνουν να γονατίζω, ενώ κάθε φορά που προσπαθώ να σηκωθώ με ρίχνει πάλι στη γη. Η άμμος με μαστιγώνει ανελέητα, ενώ με σκεπάζει η απόλυτη σκοτεινιά.Δεν νιώθω παρά μόνο την άμμο που με χτυπά και κάθε φορά που προσπαθώ να την τινάξω από πάνω μου, το βάρος της μεγαλώνει πάνω στο κορμί μου, ώσπου είμαι πια βέβαιος πως θα με θάψει.Στις φρικτές στιγμές που ακολουθούν και που δεν μπορώ να ανασάνω, νιώθοντας το βάρος της άμμου να πλακώνει το στήθος μου, μια φευγαλέα σκέψη σέρνεται στο κεφάλι μου λαθραία: πως δε θα τα καταφέρω αυτή τη φορά. Πως ετούτη η κρίση είναι πιο δυνατή από κάθε προηγούμενη και πως δε θα καταφέρω να ξεφύγω ποτέ από τα γαμψά νύχια της. Και τότε, μέσα στην απελπισία μου εύχομαι με όλη τη δύναμη της ψυχής μου να είναι αυτό το τέλος μου. Επιθυμώ το τέλος μου να με λυτρώσει απόλυτα από ένα βάρος που δεν αντέχεται! Αλλά το τέλος δεν έρχεται τελικά, γιατί όλα σταματούν ξαφνικά, έτσι όπως αρχίζουν, κι όπως μας προλαβαίνει το σύννεφο της αμμοθύελλας και μας σκορπίζει, με την ίδια ταχύτητα συρρικνώνεται και εξαφανίζεται προς άγνωστη κατεύθυνση? Ως την επόμενη φορά, ως την επόμενη κρίση. Παίρνω μια βαθιά ανάσα και ανασκουμπώνομαι για την επόμενη ανεμοθύελλα! 

(εμπνευσμένο από ένα απόσπασμα του μυθιστορήματος του Μπ. Ταχερ, Όαση στο Ηλιοβασίλεμα)

Στο εργαστήρι της συγγραφέως

Στο εργαστήρι της συγγραφέως  (άρθρο της Ελένης Γκίκα)

 Γεννήθηκε στο Κάιρο, μας γνώρισε τον Μαχφούζ και έγραψε για τους Αιγυπτιώτες και για την Αλεξάνδρεια. Η Πέρσα Κουμούτση και μέσα από τις "Χάρτινες ζωές" της αναφέρεται με ακρίβεια στο αναπόδραστο.

Θεωρείται η κατεξοχήν μεταφράστρια του νομπελίστα Ναγκίμπ Μαχφούζ στα καθ' ημάς. Εξάλλου, η Πέρσα Κουμούτση γεννήθηκε και σπούδασε Αγγλική και Αραβική Λογοτεχνία στο Κάιρο. Εγραψε επίσης ατμοσφαιρικά μυθιστορήματα που διασώζουν μοναδικά μια ανεπανάληπτη αλεξανδρινή εποχή: «Αλεξάνδρεια, στον δρόμο των ξένων» (2003), «Τα χρόνια της νεότητός του, ο ηδονικός του βίος» (2004) «Δυτικά του Νείλου» (2006) και «Καφέ Κλεμέντε» (2006) από τις Εκδόσεις Ψυχογιός. Το 2001 τιμήθηκε για το σύνολο των μεταφράσεών της με το Διεθνές Βραβείο Κ. Π. Καβάφη και το 2006 το Αιγυπτιακό Κράτος της απένειμε τιμητικό μετάλλιο για τη συνεισφορά της στην προώθηση και προβολή της αιγυπτιακής λογοτεχνίας.

Πορτρέτο. Η Πέρσα Κουμούτση στο γραφείο με τα βιβλία της. Ατμόσφαιρα Αλεξάνδρειας, νοσταλγία κι ελευθερία, το αναπόδραστο της ζωής, πάντοτε εκεί...

Σε κάθε βιβλίο η διαδικασία γραφής, όπως αποκαλύπτει, «είναι διαφορετική κάθε φορά. Αλλοτε ξεκινώ με την κεντρική ιδέα που με απασχολεί, άλλοτε με τους χαρακτήρες που επιθυμώ να σκιαγραφήσω κι άλλοτε με τον τόπο ή τη χρονική περίοδο με την οποία επιθυμώ να καταπιαστώ. Η μοναδική "σταθερή" είναι το εσωτερικό ερέθισμα, η αναντίρρητη προτροπή που μου υπαγορεύει να γράψω και να συνεχίζω να γράφω χωρίς διακοπή». Σε αντίθεση με τις συγγραφικές εμμονές, που είναι σχεδόν ο ίδιος ο συγγραφέας. Σ' αυτές συγκαταλέγονται: «Η αυταπάτη, οι διαψεύσεις της ζωής, η (εσωτερική) ελευθερία, ο αέναος κύκλος της ζωής και του θανάτου, η γυναίκα ως οντότητα, ως φορέας ιδεών και συναισθημάτων, ως άτομο που άγχεται και μάχεται στην κοινωνία, στη ζωή γενικότερα, και βέβαια η Αίγυπτος των παιδικών μου χρόνων».

Τα βιβλία ακολουθούν τη δική τους μοναδική κι ανεπανάληπτη διαδρομή, αναγνωρίζει η Πέρσα Κουμούτση, και με τον πιο παράδοξο τρόπο γράφτηκε «Ισως, το "Δυτικά του Νείλου". Απεχθανόμουν την ιδέα να γράψω ένα λαβ στόρι, αλλά μόνο έτσι θα μπορούσα να μεταφέρω πιστά τα συναισθήματα δύο λαών, το πάθος, αλλά και τις προκαταλήψεις του ενός για τον άλλο. Ετσι υπέκυψα, τελικά, στην ιδέα. Γενικώς, ωστόσο, πιστεύω πως η διαδικασία της γραφής κρύβει πάντα εκπλήξεις και τρόπους απροσδόκητους». Οταν αισθάνεται ότι φλερτάρει με την καινούργια της ιστορία νιώθει «Μεγάλη ικανοποίηση, ανακούφιση και ηρεμία. Μόνο που η ηρεμία γρήγορα διαταράσσεται από την αμφιβολία, καθώς σχεδόν πάντα αναρωτιέμαι αν αυτή είναι η ιστορία που ήθελα να γράψω ή αν θα την έγραφα καλύτερα ακολουθώντας άλλους δρόμους».

Το τελευταίο της βιβλίο είναι το μυθιστόρημα «Χάρτινες ζωές». «Η επιθυμία συγγραφής του συγκεκριμένου βιβλίου γεννήθηκε έπειτα από μια έρευνα που έκανα για τη γυναίκα και τη λογοτεχνία στην Ελλάδα από τις αρχές του 20ού αιώνα έως το τέλος του. Από τη έρευνα διαπίστωσα ότι η γυναίκα ως δημιουργός και ως ηρωίδα στη λογοτεχνία -από την αυτοβιογραφία της Ε. Μαρτινέγκου έως την πεζογραφία των γυναικών του '60 και του '70- δεν σταμάτησε να παλεύει για τα αυτονόητα, κυρίως για το αυτεξούσιό της, οι συνθήκες, όμως, οι ιστορικές και οι κοινωνικές, την εμπόδιζαν. Ετσι αποφάσισα να γράψω κάτι πάνω σε αυτό. Στις "Χάρτινες Ζωές", πραγματεύομαι την ιστορία τριών γυναικών που ζουν σε τρεις διαφορετικές ιστορικές περιόδους με όλες τις κοινωνικοπολιτικές ανακατατάξεις τους. Και παρότι οι ηρωίδες ανήκουν σε τρεις διαφορετικές γενιές, βιώνουν σχεδόν επαναλαμβανόμενες ζωές, κι αυτό γιατί στην ουσία η γυναίκα στον πυρήνα της δεν έχει ουσιαστικά αλλάξει. Η ψυχολογική της δομή είναι τέτοια που δεν τη διαφοροποιεί δραστικά από τις άλλες. Οι συνθήκες είναι αυτές που αλλάζουν, κατά συνέπεια και η αντιμετώπισή της, κάθε φορά».

Βιβλία. Ελάχιστα από τα εκατό βιβλία που φέρουν τη μεταφραστική υπογραφή της.

Οσον αφορά τον χώρο και τον τρόπο για τη λογοτεχνία, η συγγραφέας αναγνωρίζει ότι: «Είναι δύο σημαντικά στοιχεία που προσδιορίζουν το αφήγημα, το οριοθετούν. Ακόμα κι όταν απουσιάζουν ή δεν είναι "απτά" σε ένα έργο, όπως σε κάποιες ιστορίες του Κάφκα, ο αναγνώστης τα οριοθετεί μέσα του, τα φαντάζεται, καθώς έχει την ανάγκη να τοποθετήσει τη δράση σε ένα πιο συγκεκριμένο πλαίσιο. Πολύ συχνά ο τόπος και ο χρόνος υπάρχουν ως πρωταγωνιστές σε πολλά έργα και μάλιστα έργα παγκόσμιας προβολής και αξίας, όπως του Ντίκενς, του Φλομπέρ, του Ουγκό, του Μαχφούζ κ.ά. Ειδικά ο τόπος υπήρξε πρωταγωνιστής στις περισσότερες από τις ιστορίες μου».

Και φυσικά δεν απαρνείται τη συγγένεια που υπάρχει ανάμεσα στη συγγραφή της και τη μετάφραση: «Η λογοτεχνική μετάφραση είναι την ίδια στιγμή ερμηνεία και δημιουργία ή μάλλον ανάπλαση και αναδημιουργία του πρωτοτύπου», αποκαλύπτει. «Υπό αυτή την έννοια, είναι αδύνατον να μην περαστούν στοιχεία του μεταφραστή στο βιβλίο και αντιστρόφως, πολλά στοιχεία του λογοτέχνη είναι αδύνατον να μη "σωθούν" στο υποσυνείδητο του μεταφραστή, τα οποία αναδύονται έπειτα στην επιφάνεια, για να περάσουν ασυναίσθητα σαν μια φυσική διαδικασία στα δικά του γραπτά. Ειδικά τα πρώτα μου βιβλία είναι σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένα από τον Μαχφούζ, τον οποίο θεωρώ οικογένειά μου. Αλλωστε, μεγάλωσα διαβάζοντας τα βιβλία του, ενώ τον κόσμο που περιγράφει τον βίωνα καθημερινά για πολλά χρόνια».

ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ

elgika@pegasus.gr

ΦΩTOΓΡAΦIΕΣ: ΤΑΚΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ

www.takisspyropoulos.com

3ο Διεθνές Λογοτεχνικό Φεστιβάλ Τήνου

Της Ελένης Κορόβηλα

(Αναδημοσίευση από το Bookpress).

Επί τρεις μέρες ποιητές και συγγραφείς από δεκατέσσερις χώρες απήγγειλαν, διάβασαν, συζήτησαν, χόρεψαν και διασταύρωσαν τις ματιές τους πάνω στην προβληματική του έργου του καθενός στο φιλόξενο νησί της Τήνου. 

Το 3^ο Διεθνές Λογοτεχνικό Φεστιβάλ που διοργανώνει η Κοινωνία των (δε)κάτων, ψυχή της οποίας είναι ο ποιητής Ντίνος Σιώτης, ολοκληρώθηκε με τους κυκλαδίτικους αέρηδες να μεταφέρουν το μήνυμα πως η Τήνος αποτελεί μία σταθερή στάση για δημιουργούς από όλο τον κόσμο προκειμένου να συναντηθούν με το κοινό και τον τόπο.

Οι συναντήσεις των δημιουργών με το κοινό ξεκίνησαν την Πέμπτη 26/07 από το Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού στη Χώρα της Τήνου.

Ο ποιητής και πανεπιστημιακός Πολ Βανγκελίστι (ΗΠΑ), ο ποιητής Ρομέο Τσολάκου (Αλβανία), η ποιήτρια Ευτυχία Παναγιώτου (Κύπρος) και από την Ελλάδα η πεζογράφος Ιωάννα Καρυστιάννη και ο ποιητής-πεζογράφος Γιάννης Ευσταθιάδης διάβασαν αποσπάσματα του έργου τους. Η συγγραφέας Έρση Σωτηροπούλου συνέβαλε στη βραδιά απαγγέλλοντας τα ποιήματα του Πολ Βανγκελίστι στα ελληνικά, σε δική της μετάφραση.

Η δεύτερη μέρα του φεστιβάλ εξελίχθηκε στο μαγευτικό σκηνικό που στήνει η τηνιακή  φύση στο χωριό Βωλάξ. Στο πέτρινο θεατράκι του χωριού τρεις γυναίκες και τρεις άντρες με κοινή αφετηρία τον αραβικό κόσμο αλλά διαφορετική πορεία απήγγειλαν τα ποιήματά τους συνοδευόμενοι από μουσικό σχήμα με έθνικ αποχρώσεις. Η Μαράμ αλ-Μασρί (Συρία), η Αμάλ αλ-Τζουμπουρί (Ιράκ) και η Νάταλι Χαντάλ (Παλαιστίνη) μετέφεραν τους προβληματισμούς και τον πόνο των γυναικών της Αραβίας απαγγέλλοντας αποσπάσματα του έργου τους. Στη συνέχεια, η κριτικός λογοτεχνίας και πανεπιστημιακός Τιτίκα Δημητρούλια διάβαζε στα ελληνικά τα ποιήματα σε μετάφραση της Πέτρας Κουμούτση.

Οι άντρες Άραβες ποιητές Σάουκι Μπζία (Λίβανος), Ρίφαατ Σαλάμ (Αίγυπτος) και Μπενσαλέμ Χιμίς (Μαρόκο) παρουσίασαν το έργο τους στο δεύτερο μέρος της βραδιάς με την πολύτιμη βοήθεια της μεταφράστριας από τα αραβικά Πέρσας Κουμούτση, η οποία και διάβαζε την ελληνική μετάφραση.

Την βραδιά έκλεισε βραβευμένο κυκλαδίτικο χορευτικό συγκρότημα με πολλούς από τους συμμετέχοντες να ακολουθούν τα βήματά.

Η τρίτη και τελευταία μέρα του Φεστιβάλ είχε σαν σκηνικό το κεφαλοχώρι Πύργος, το χωριό των μαρμαροτεχνιτών το οποίο κατέχει την ιδιαιτερότητα να είναι η γενέτειρα σημαντικών καλλιτεχνών όπως ο κορυφαίος Έλληνας γλύπτης Γιαννούλης Χαλεπάς, ο επίσης σημαντικός γλύπτης Δημήτρης Φιλιππότης, ο σπουδαίος ζωγράφος Νικηφόρος Λύτρας κ.ά.

Στην εσωτερική πλατεία του χωριού, σαν αναπόσπαστο μέρος της δραστηριότητας του χωριού, των κατοίκων και των επισκεπτών, μια παρέα συγγραφέων κάθισαν πίσω από ένα τραπέζι μαζί με τον Ντίνο Σιώτη και διάβασαν. Ο Κώστας Μουρσελάς διάβασε ένα απόσπασμα από το πολυδιαβασμένο έργο του «Βαμμένα Κόκκινα Μαλλιά» και ο πεζογράφος Κώστας Κατσουλάρης ένα διήγημά του από τη συλλογή «Μικρός δακτύλιος» το οποίο στη συνέχεια η συγγραφέας και μεταφράστρια Μέμη Κατσώνη διάβασε στα αγγλικά, σε δική της μετάφραση. Ο πολυπράγμων Γάλλος ποιητής Φρανσίς Κομπ διάβασε ποιήματά του εμπνευσμένα από την μυθολογία αλλά και με ιδιαίτερο νόημα για τη σημερινή Ελλάδα. Τα ποιήματά του μετέφρασε και διάβασε στα ελληνικά η Τιτίκα Δημητρούλια. Η νεαρή και ιδιαίτερα δραστήρια ποιήτρια Ιρίνα Ρίνα Βίκιρτσακ (Ουκρανία) και ο επίσης νέος ποιητής Μάρκο Πογκασάρ (Κροατία) είχαν την ευκαιρία να παρουσιάσουν το έργο τους για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Πέρα από τις τρεις εκδηλώσεις στην Χώρα, τον Βώλακα και τον Πύργο, το Σάββατο το πρωί οι συγγραφείς συναντήθηκαν με το κοινό στο Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού. Η συζήτηση επικεντρώθηκε στο ζήτημα κατά πόσον οι λογοτέχνες οφείλουν ή όχι να εμπλέκονται στην πολιτική – ερώτημα το οποίο η παρουσία πολλών συγγραφέων από τον αραβικό κόσμο καθιστούσε ακόμη πιο επίκαιρο. Η συζήτηση μεταξύ συγγραφέων από τέσσερις ηπείρους με το κοινό θα είχε εξελιχθεί σε πραγματική βαβέλ, χωρίς την πολύτιμη συμβολή της Έρσης Σωτηροπούλου, της Πέρσας Κουμούτση και της Τιτίκας Δημητρούλια.