Η κατοικία της οδού Μουράτ (η ψυχή της Αιγύπτου)

Γράφει η Ελένη Γκίκα στο Fractal

«Στους δρόμους του Καίρου/ περίπατος με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ» της Πέρσας Κουμούτση. Εκδ. «Ψυχογιός», σελ. 227

«Όταν ήμαστε μικρά παιδιά ποιος από μας θα μπορούσε να φανταστεί ποια είναι η μοίρα του, ή για ποιο καθήκον προορίζεται;» Ναγκίμπ Μαχφούζ.

Εκπληρώνοντας, θα ‘λεγε κανείς, την εξίσωση της μοίρας της ή το καθήκον της, η συγγραφέας και μεταφράστρια του Ναγκίμπ Μαχφούζ, Πέρσα Κουμούτση, σε αυτό ακριβώς το βιβλίο θα έπρεπε να οδηγηθεί κι εδώ να ξαναγυρίσει: Στο μυθικό σπίτι της οδού Μουράτ και σε εκείνο το κορίτσι με το ποδήλατό της, όπου τότε εκείνο το πατρικό χάδι στο ζεσταμένο κεφάλι της από τον καυτό ήλιο του καλοκαιριού ούτε μπορούσε να φανταστεί το πού θα μπορούσε να την οδηγήσει.

«Ο χρόνος, δυστυχώς, κινείται πάντα προς τα εμπρός, ποτέ δεν επιστρέφει. Και καθώς προχωρά μπροστά, μοιράζει το πεπρωμένο που προορίζεται για τον καθέναν από εμάς, εκτελώντας έτσι τη βούλησή του. Οποιαδήποτε προσπάθεια αλλαγής ή ανταλλαγής αυτής της αλήθειας δεν είναι παρά ένα φαιδρό παιχνίδι που απαλύνει την πλήξη της αιωνιότητας. Έπειτα, από τον χρόνο προέρχονται όλα εκείνα που ο καιρός αποσυνθέτει, αλλά κι όσα ανανεώνει, όλα εκείνα που του χαρίζουν την απόλαυση στη νεότητα και όλα εκείνα που προκαλούν τον πόνο στα γηρατειά, ως τη στιγμή του θανάτου». Ναγκίμπ Μαχφούζ.

Μ’ αυτό το βιβλίο, εν τούτοις, η συγγραφέας θα κάνει τον χρόνο, τελικά, να επιστρέψει. Και με αποσπάσματα ζωής και αποσπάσματα γραφής από τον μεγάλο δάσκαλο που η ίδια μετέφρασε, η Πέρσα Κουμούση θα κατορθώσει να ζωντανέψει: τα παιδικά της χρόνια και στην οδό Μουράτ, τις μνήμες και τις αγάπες της, τα πρώτα σκιρτήματα, τα πρώτα διαβάσματα, τους ήχους και τις εικόνες, τ’ αγγίγματα και όλες εκείνες τις μυρωδιές που διατηρούν ένα Κάιρο ζωντανό στην καρδιά της. Και φυσικά, τον Δάσκαλο. Τη μεγάλη και ευλογημένη συνάντηση της συγγραφικής και μεταφραστικής ζωής της. Το εμπεριείχε πάντα αυτό το βιβλίο εντός της. Αλλά το πλήρωμα του χρόνου διαθέτει τον δικό του ρυθμό. Και ήρθε η ώρα για να επιστρέψει. Για να διαπιστώσει ότι τελικά δεν έχει φύγει ποτέ, θα γυρίσει σε όλα εκείνα που ποτέ της, κατ’ ουσίαν, δεν έχει εγκαταλείψει. Πιο νωρίς, μπορεί να το έβλεπε αδιανόητο, θα μετάνιωνε αν το άφηνε για πιο αργά:

«Έτσι, όταν μου απηύθυναν τη συγκριμένη ερώτηση –«τον γνωρίσατε;»− εγώ σιωπούσα ή απαντούσα σχεδόν τραυλίζοντας πως ναι, τον είχα κάποτε συναντήσει. Δίσταζα, γιατί βαθιά μέσα μου ήξερα πως ό,τι κι αν έλεγα, ό,τι και αν απαντούσα δε θα ακουγόταν αληθινό· ή πως απλώς δε θα καταλάβαιναν την παράδοξη, σχεδόν μεταφυσική σχέση που είχα αναπτύξει μαζί του από τότε που ήμουν μικρό παιδί. Τότε που τον πρωτοσυνάντησα έξω από εκείνη τη μυθώδη κατοικία της οδού Μουράτ, την κατοικία που έβλεπα από το μπαλκόνι του σπιτιού μου».

Ήρθε η ώρα, λοιπόν, επιτέλους να μιλήσει γι’ Αυτόν. Αλλά και για την δική της Αίγυπτο, τελικά να μιλήσει. Το αποτέλεσμα, ένα βιβλίο που είναι πολλά: Ποιητική υπαρξιακή αλληγορία για τη ζωή και το βαθύτερο νόημά της. Ατμοσφαιρική αυτοβιογραφία για την Αίγυπτο των μεγάλων αλλαγών. Και παράλληλα, η ζωή και το έργο του Ναγκίμπ Μαχφούζ έτσι όπως διασταυρώθηκαν αλλόκοτα η ζωή του με τη ζωή της:

«Απ’ όλους, όμως, είχα ξεχωρίσει έναν μελαψό, πανύψηλο άντρα με αβρό πρόσωπο, τυπικά αιγυπτιακά χαρακτηριστικά πίσω από τα χοντρά κοκάλινα γυαλιά του και ένα άδολο χαμόγελο που σχεδόν δεν έσβηνε ποτέ. Τα μεγάλα, σκούρα του γυαλιά σκίαζαν ένα μεγάλο μέρος του προσώπου του, άφηναν όμως να διακρίνονται, αν και πίσω από το ελαφρώς φιμέ γυαλί, δυο μάτια με έντονο βλέμμα, εκφραστικά, που έσταζαν πάντα ζεστασιά και καλοσύνη. Τον ξεχώρισα γατί κάθε φορά που κατέβαινε από τη λιμουζίνα του χαιρετούσε τον κηπουρό με εγκαρδιότητα, σαν να ήταν φίλοι από τα παλιά· κι ήταν ένας χαιρετισμός που ο γέροντας δεχόταν με μεγάλη υπερηφάνεια.

Στην αρχή ο ψηλός αυτός άντρας δε μας μιλούσε − ίσως και να μην είχε προσέξει την παρουσία μας, αφού φροντίζαμε, τουλάχιστον στην αρχή, να μην την κάνουμε αντιληπτή. Προφανώς τον απασχολούσαν σοβαρότερα ζητήματα από τη δική μας ύπαρξη. Έπειτα, όμως, όταν ξεθαρρέψαμε και εξοικειωθήκαμε περισσότερο με την παρουσία του και πλησιάζαμε ακόμα πιο πολύ, άπλωνε το χέρι του σε μας για μια φιλική χειραψία, ή χάιδευε τα κεφάλια μας που έκαιγαν κυριολεκτικά από την παρατεταμένη έκθεσή μας στον ήλιο, αφήνοντας ένα μικρό γέλιο συνενοχής που ποτέ δε θα ξεχάσω [...]

«Από τότε τον περίμενα κάθε βδομάδα, την ίδια μέρα, για να του δώσω το χέρι μου και να ανταλλάξουμε δυο χαμόγελα συμπάθειας και αναγνώρισης. Άλλοτε, πάλι, όταν τον έβλεπα να πλησιάζει, έτρεχα αμέσως προς την καγκελόπορτα εκείνου του μυθικού στα παιδικά μου μάτια κτιρίου, με την ελπίδα να εισπράξω πάλι τις ευλογίες του − τις ευλογίες ενός ανθρώπου που θεοποίησα από ένστικτο, πριν ακόμα τον γνωρίσω».

Κι από τότε, βεβαίως, θα συμβούν τόσα πολλά! Στη ζωή πάντα συμβαίνουν πολλά, και προηγουμένως είχαν συμβεί πολλά: η επανάσταση του Οράμπι του 1919, ο Νάσερ, το ιστορικό, πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο την Πέρσα την αφορά. Πάντα θα την αφορά και σ’ αυτό το βιβλίο το εμπεριέχει. Όπως και η Αίγυπτος που ο ίδιος συμβολίζει την αφορά: οι Πυραμίδες κι ο Νείλος. Η έρημος, τα λούπινα και το ψητό καλαμπόκι. Η Αμπέτειος σχολή, το Πανεπιστήμιο, οι συναντήσεις με τον Δάσκαλο, η έννοια της ταυτότητας, του ξένου και του επαναπατρισμού, η απώλεια και ο χρόνος και πάνω απ’ όλα τα αραβικά, η χρυσή κλωστή που τους ένωσε και θα συνεχίζει να τους ενώνει για πάντα.

«Πολλοί άλλοι ασχολήθηκαν – και ενδεχομένως στο μέλλον θα ασχοληθούν με το έργο του-, αλλά η δική μας σχέση μοιάζει με εκείνη των εραστών που άγγιξαν το υπέρτατο σημείο ηδονής και, χορτασμένοι πια, τράβηξαν για πιο γήινες και λιγότερο απαιτητικές συγκινήσεις».

Ένα βιβλίο που σχεδόν αποτελεί ένα καινούργιο είδος. Μια ιδιότυπη αυτοβιογραφία που αποτελεί μελέτη, τελικά, για τον αγαπημένο της συγγραφέα. Δυο βίοι παράλληλοι τους οποίους ενώνει η Λογοτεχνία και η Αίγυπτος. Ένα μυθιστόρημα πολυεπίπεδο, αλληγορικό και ποιητικό, που αποτελεί την ίδια αυτή καθ’ εαυτή την ψυχή της Αιγύπτου. Και τον πυρήνα της ύπαρξής μας: την ταυτότητα η οποία είναι τόσα πολλά μαζί.

Εξάλλου «Πατρίδα δεν είναι ο ίδιος ο τόπος, δεν είναι μια γη με συγκεκριμένα σύνορα, αλλά το πνευματικό περιβάλλον που οριοθετούν οι απόψεις και οι πεποιθήσεις ενός λαού» (Ναγκίμπ Μαχφούζ). Και την απόδειξη, φυσικά, ότι το παρελθόν δεν είναι χρόνος τετελεσμένος, χρόνος νεκρός.

Συνέντευξη στο Lifo.gr

Συνέντευξη στο lifo.gr και στον Χρήστο Παρίδη

Όταν η Πέρσα Κουμούτση συνάντησε τον Ναγκίμπ Μαχφούζ
Συνέντευξη με την συγγραφέα του βιβλίου "Στους δρόμους του Καΐρου"

Από τον Χρήστο Παρίδη

Πέρσα Κουμούτση

Η Πέρσα Κουμούτση, γεννημένη και μεγαλωμένη στην Αίγυπτο, είναι  μεταφράστρια των περισσότερων βιβλίων του νομπελίστα Ναγκίμπ Μαχφούζ.
Στο βιβλίο της, που μόλις κυκλοφόρησε "Στους δρόμους του Καϊρου -  Περίπατος με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ", μας πηγαίνει πίσω στα παιδικά της χρόνια, όταν είχε την τύχη να συναντάει τον ίδιο το συγγραφέα στις εβδομαδιαίες του επισκέψεις σε μία υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού
που βρισκόταν απέναντι από το σπίτι της.

Αυτά, και άλλα πολλά, από τα χρόνια μιας χαρισάμενης εποχής στις όχθες του Νείλου, περιγράφει, σαν ένα όνειρο όπου συχνά διεισδύουν αποσπάσματα από τα γραπτά του σημαντικότερου Άραβα λογοτέχνη.


Διαβάζοντας το βιβλίο σας μου φάνηκε σα μια ονειρική αυτοβιογραφία η  οποία όμως συνδέει γεγονότα με τη λογοτεχνική κληρονομιά μιας χώρα. Για εσάς είναι μία μαρτυρία εποχής που ήρθε η στιγμή να κατατεθεί ή ήταν η  ανάγκη να εξιλεωθείτε για πληγές και ανοιχτούς λογαριασμούς που αφορούν την παιδική ηλικία;

Το βιβλίο είναι ένα ταξίδι νοσταλγικό όσο και λογοτεχνικό. Μια διαδρομή  στο παρελθόν, ακολουθώντας τα βήματα του μεγάλου νομπελίστα συγγραφέα Ναγκίμπ Μαχφούζ, το έργο του οποίου γνώρισα και μελέτησα για δυο σχεδόν δεκαετίες. Το βιβλίο αυτό γράφτηκε για να υπηρετήσει δυο στόχους. Ο πρώτος για προσωπική μου ικανοποίηση, αφού ήταν μια επιθυμία που επιβλήθηκε με μία αναντίρρητη βούληση με τα χρόνια, και δεύτερον ως ένας φόρος τιμής στον ίδιο για τα όσα με δίδαξε, αλλά και στην Αίγυπτο που με τίμησε με την αγάπη την αναγνώρισή της. Τα αυτοβιογραφικά στοιχεία που διέπουν την αφήγηση, ειδικά στο πρώτο μέρος του βιβλίου, βασίζονται σε προσωπικά βιώματα και αποτελούν το όχημα το οποίο με βοήθησε να μεταφέρω τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τους συλλογισμούς μου, όχι μόνο για το έργο του, αλλά και για το ίδιο το πρόσωπο, που γνώρισα και που χωρίς υπερβολή αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα συμβολικά και πολιτισμικά κεφάλαια ολόκληρου του Αραβικού κόσμου και τολμώ να πω ότι δεν περιορίστηκε σε αυτόν. Δεδομένου ότι γνώρισα τον Μαχφούζ σε πολύ μικρή ηλικία, φρόντισα ή τουλάχιστον προσπάθησα να αποδώσω αλλά και να προσδώσω σε αυτό, ειδικά στο πρώτο μέρος μια διάσταση μυθική, εξωπραγματική, ακολουθώντας μοτίβα του ίδιου, δανεισμένα από τα βιβλία του. Γιατί, όπως αναφέρει ο ίδιος, «δεν υπάρχει τέτοια εποχή όπως αυτή που αποκαλούμε παιδική ηλικία, υπάρχει μόνο η εποχή του ονείρου και του μύθου που επιβάλλεται στη μνήμη μας με μια απίστευτη ηδύτητα. Ίσως, μάλιστα, η γλυκύτητα αυτή να είναι απατηλή, κυρίως εξαιτίας των βασάνων που προκαλεί το σήμερα....». Πάνω σε αυτά τα λόγια δομήθηκε το αυτοβιογραφικό μέρος του βιβλίου.

«Ο άνθρωπος είναι προϊόν των εμπειριών του, αλλά ο αντίκτυπος των συγκεκριμένων εμπειριών απαιτεί χρόνο ώσπου να αναδυθεί στην επιφάνεια» λέει ο Ναγκίμπ Μαχφούζ.

Η σχέση σας με τον Ναγκίπ Μαχφούζ μοιάζει καρμική. Οι ιστορίες του μικρού κοριτσιού που συναντάει κάθε εβδομάδα έξω από το σπίτι της τον μελλοντικό νομπελίστα είναι αληθινές;
Την αποκαλώ υπερβατική, καθώς υπερβαίνει τα όρια της εμπειρίας, της «απτής» πραγματικότητας. Οι ιστορίες είναι αληθινές, αλλά είναι επίσης δοσμένες μέσα από ένα μυθικό πρίσμα, έναν εξωραϊστικό καθρέφτη, αφού όταν μεγαλώνουμε τείνουμε να εξιδανικεύουμε το παρελθόν. Οι συναντήσεις
μας, που τότε φάνταζαν στα μάτια μου κάτι το απλό, το καθημερινό, απέκτησαν μυθική διάσταση με τα χρόνια και αυτή τη διάσταση θέλησα να αποδώσω. Ο «Περίπατος» μου με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ δεν είναι τίποτα άλλο από την καταγραφή αυτής της σχέσης. Όσο διευρυνόταν η αντίληψή μου για
το μεγαλείο του έργου, της φιλοσοφικής του θεώρησης, τόσο η ανάγκη αυτής της καταγραφής μεγάλωνε. Ώσπου ένιωσα ότι το οφείλω σε εκείνον αλλά και στον εαυτό μου να εξωτερικεύσω συναισθήματα και εντυπώσεις που αποκόμισα. Να υπογραμμίσω το θαυμασμό μου για τα γραφόμενά του που πολλοί έχουν διαβάσει, λίγοι όμως έχουν συλλάβει την αξία και το «μέγεθός» τους, αλλά και να ενώσω τη δική μου σκέψη με τη δική του, αφού από ένα σημείο και έπειτα είχαν πλέον ταυτιστεί σχεδόν σε απόλυτο βαθμό. Επιπλέον, η γνωριμία μου με το ίδιο το πρόσωπο, που μέχρι πρόσφατα δεν τολμούσα να αγγίξω, με απασχολούσε συνεχώς. «Ο άνθρωπος είναι προϊόν των εμπειριών του, αλλά ο αντίκτυπος των συγκεκριμένων εμπειριών απαιτεί χρόνο ώσπου να αναδυθεί στην επιφάνεια» λέει ο ίδιος.

Υπήρξε τραυματική εμπειρία όταν έπρεπε να αφήσετε το Κάιρο, αν και ξέρατε ότι «ανήκατε» αλλού; Αναφέρεστε στην πολιτική κρίση του '70 μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου και στο ρατσισμό των συμφοιτητών σας. Δεν αποθαρρυνθήκατε τότε στο να εξακολουθείτε να ζείτε εκεί;

Όσο τραυματικό είναι για ένα παιδί όταν το ξεριζώνουν από το σπίτι του. Πατρίδα για ένα παιδί είναι ο τόπος που μεγαλώνει, το οικείο περιβάλλον του, ανεξάρτητα από το πώς ονομάζεται, και είναι εκείνο που καθορίζει σε μέγιστο βαθμό την ταυτότητά σου. Τότε ένιωθα μέρος της Αιγύπτου, αφού αυτή γνώρισα ως μητέρα πατρίδα, αλλά η ιδέα της επιστροφής ήταν κάτι που έμελλε να με συνοδεύει πάντα, δεν ήταν εύκολο να την παρακάμψω ή να την αγνοήσω. Όσο για το ρατσισμό, ουδέποτε με αποθάρρυνε. Όπως περιγράφω και στο βιβλίο, το κάθε ξέσπασμα ήταν πρόσκαιρο, διαλυόταν γρήγορα. Η σύνεση, η φιλία και προπαντός ο σεβασμός υπερίσχυαν στο τέλος. Έπειτα, οι σχέσεις μου με τους καθηγητές μου ήταν άριστες, δε θα επέτρεπαν ποτέ να μου συμβεί κάτι κακό.

Γιατί δεν επιδιώξατε ποτέ να έρθετε σε επαφή με τον Μαχφούζ όταν αρχίσατε να τον μεταφράζετε; Σας αρκούσε αυτή η λογοτεχνική «συγγένεια» με την ασφάλεια της γεωγραφικής και της πολιτισμικής απόστασης;
Του έγραφα τακτικά τα πρώτα χρόνια, αλλά οι επιστολές μου, κατάλαβα, ότι έμεναν ανεπίδοτες. Όταν άρχισα να του γράφω είχε ήδη δεχτεί τη γνωστή επίθεση και είχε υποστεί μεγάλη ζημιά στον αυχένα με αποτέλεσμα να μη διαβάζει ο ίδιος τις επιστολές, ούτε φυσικά και να απαντά στην αλληλογραφία του. Προφανώς κάποιος γραμματέας είχε αναλάβει αυτή τη δουλειά και ενδεχομένως δεν έκανε ποτέ τον κόπο να του τις μεταφέρει. Ίσως και να μη διαβάστηκαν ποτέ. Έπειτα, τα δρακόντεια μέτρα προστασίας που του παρείχαν από τότε δεν επέτρεπαν σε κανέναν να τον προσεγγίζει. Το κεφάλαιο στο οποίο περιγράφω την περιπλάνηση μου στο παλαιό Κάιρο, αναζητώντας τα ίχνη του, αποδίδει ακριβώς αυτή την αγωνία μου να τον συναντήσω πάλι.

Εσείς, ως δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ της αραβικής και της ελληνικής, οι γλώσσες των δύο «πατρίδων» σας, αποδώσατε τα έργα του με συναισθηματικά στοιχεία που υπογράμμισαν τα κοινά μεταξύ των δύο λαών;
Ο Μαχφούζ επινόησε μια γλώσσα με διττή λειτουργία. Μια γλώσσα υποβλητική, που άλλοτε συμπυκνωμένα και απλά, κι άλλοτε ποιητικά και ανάγλυφα καθρεφτίζει όλα τα συναισθήματα, τη φιλοσοφία και τις σκέψεις του κι όχι μόνο αυτές τις φανερές, αλλά και τις άλλες που δε διαφαίνονται σε πρώτο επίπεδο, αλλά σε μια δεύτερη, πιο προσεκτική ανάγνωση. Η Αραβική γλώσσα είναι κατεξοχήν συμβολική γλώσσα, η κάθε λέξη έχει την υπόγεια και την πρόδηλη σημασία της και εδώ ακριβώς έγκειται η σημαντικότερη πρόκληση για τον μεταφραστή, να βρει τις αντίστοιχες λέξεις κι εκφράσεις, αλλά και το εν γένει γλωσσικό υπόβαθρο που αποδίδει όλα αυτά τα νοήματα, τα κρυφά και τα υπαινισσόμενα, να αναδείξει το γλωσσικό ιδίωμα του συγγραφέα που λέει πολλά και εννοεί, υποδόρια, άλλα τόσα. Αυτό το «ιδίωμα» θέλω να πιστεύω ότι απέδωσα με επιτυχία. Όσο για τα «συναισθηματικά στοιχεία» που αναφέρετε, πιστεύω πως δόθηκαν ασυναίσθητα, αφού ήταν βιωμένα. Ο συγκερασμός των δυο πολιτισμών, δε θα μπορούσε να μη περάσει στα γραπτά μου. 

"Δεδομένου ότι γνώρισα τον Μαχφούζ σε πολύ μικρή ηλικία, φρόντισα ή τουλάχιστον προσπάθησα να αποδώσω αλλά και να προσδώσω σε αυτό, ειδικά στο πρώτο μέρος μια διάσταση μυθική"

Ο θρησκευτικός φανατισμός, θύμα του οποίου υπήρξε και ο ίδιος ο Μαχφούζ με την απόπειρα δολοφονίας του το ́94, ήταν το ίδιο απειλητικός στα χρόνια που μεγαλώνατε στην Αίγυπτο ή ήταν μία εν υπνώσει απειλή που τώρα ξύπνησε;

Νομίζω πως υπήρχε πάντα ως μια υποβόσκουσα απειλή, την οποία είχα συναισθανθεί, όχι όμως αντιληφθεί ή βιώσει σε όλο της το εύρος. Η αγάπη και η εμπιστοσύνη που ένιωθα για το λαό της Αιγύπτου ήταν τέτοια, που ένιωθα ασφαλής ακόμα κι όταν ξεσπούσαν ταραχές στους κόλπους του
πανεπιστημίου. Ήξερα ότι η πλειοψηφία των συμφοιτητών μου ήταν πάντα με το μέρος μου. Ο Αιγυπτιακός λαός είναι μακρόθυμος ειρηνικός, δεν αποδέχεται τον φανατισμό, ούτε τα βίαια ξεσπάσματα μιας μερίδας ανθρώπων, που αν και αυξάνεται με τον καιρό, παραμένει μειοψηφική.

Info: 
Το βιβλίο της Πέρσας Κουμούτση «Στους δρόμους του Καϊρου, Περίπατος με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Όταν η Πέρσα Κουμούτση συνάντησε τον Ναγκίμπ Μαχφούζ Συνέντευξη με την συγγραφέα του βιβλίου "Στους δρόμους του Καΐρου" ΣΧΟΛΙΑ (0) 16 Από τονΧΡΗΣΤΟ ΠΑΡΙΔΗ Πέρσα Κουμούτση Η Πέρσα Κουμούτση, γεννημένη και μεγαλωμένη στην Αίγυπτο, είναι μεταφράστρια των περισσότερων βιβλίων του νομπελίστα Ναγκίμπ Μαχφούζ. Στο βιβλίο της, που μόλις κυκλοφόρησε Στους δρόμους του Καϊρου - Περίπατος με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ, μας πηγαίνει πίσω στα παιδικά της χρόνια, όταν είχε την τύχη να συναντάει τον ίδιο το συγγραφέα στις εβδομαδιαίες του επισκέψεις σε μία υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού που βρισκόταν απέναντι από το σπίτι της. Αυτά, και άλλα πολλά, από τα χρόνια μιας χαρισάμενης εποχής στις όχθες του Νείλου, περιγράφει, σαν ένα όνειρο όπου συχνά διεισδύουν αποσπάσματα από τα γραπτά του σημαντικότερου Άραβα λογοτέχνη. Διαβάζοντας το βιβλίο σας μου φάνηκε σα μια ονειρική αυτοβιογραφία η οποία όμως συνδέει γεγονότα με τη λογοτεχνική κληρονομιά μιας χώρα. Για εσάς είναι μία μαρτυρία εποχής που ήρθε η στιγμή να κατατεθεί ή ήταν η ανάγκη να εξιλεωθείτε για πληγές και ανοιχτούς λογαριασμούς που αφορούν την παιδική ηλικία; Το βιβλίο είναι ένα ταξίδι νοσταλγικό όσο και λογοτεχνικό. Μια διαδρομή στο παρελθόν, ακολουθώντας τα βήματα του μεγάλου νομπελίστα συγγραφέα Ναγκίμπ Μαχφούζ, το έργο του οποίου γνώρισα και μελέτησα για δυο σχεδόν δεκαετίες. Το βιβλίο αυτό γράφτηκε για να υπηρετήσει δυο στόχους. Ο πρώτος για προσωπική μου ικανοποίηση, αφού ήταν μια επιθυμία που επιβλήθηκε με μία αναντίρρητη βούληση με τα χρόνια, και δεύτερον ως ένας φόρος τιμής στον ίδιο για τα όσα με δίδαξε, αλλά και στην Αίγυπτο που με τίμησε με την αγάπη την αναγνώρισή της. Τα αυτοβιογραφικά στοιχεία που διέπουν την αφήγηση, ειδικά στο πρώτο μέρος του βιβλίου, βασίζονται σε προσωπικά βιώματα και αποτελούν το όχημα το οποίο με βοήθησε να μεταφέρω τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τους συλλογισμούς μου, όχι μόνο για το έργο του, αλλά και για το ίδιο το πρόσωπο, που γνώρισα και που χωρίς υπερβολή αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα συμβολικά και πολιτισμικά κεφάλαια ολόκληρου του Αραβικού κόσμου και τολμώ να πω ότι δεν περιορίστηκε σε αυτόν. Δεδομένου ότι γνώρισα τον Μαχφούζ σε πολύ μικρή ηλικία, φρόντισα ή τουλάχιστον προσπάθησα να αποδώσω αλλά και να προσδώσω σε αυτό, ειδικά στο πρώτο μέρος μια διάσταση μυθική, εξωπραγματική, ακολουθώντας μοτίβα του ίδιου, δανεισμένα από τα βιβλία του. Γιατί, όπως αναφέρει ο ίδιος, «δεν υπάρχει τέτοια εποχή όπως αυτή που αποκαλούμε παιδική ηλικία, υπάρχει μόνο η εποχή του ονείρου και του μύθου που επιβάλλεται στη μνήμη μας με μια απίστευτη ηδύτητα. Ίσως, μάλιστα, η γλυκύτητα αυτή να είναι απατηλή, κυρίως εξαιτίας των βασάνων που προκαλεί το σήμερα....». Πάνω σε αυτά τα λόγια δομήθηκε το αυτοβιογραφικό μέρος του βιβλίου. Magnify Image «Ο άνθρωπος είναι προϊόν των εμπειριών του, αλλά ο αντίκτυπος των συγκεκριμένων εμπειριών απαιτεί χρόνο ώσπου να αναδυθεί στην επιφάνεια» λέει ο Ναγκίμπ Μαχφούζ. Η σχέση σας με τον Ναγκίπ Μαχφούζ μοιάζει καρμική. Οι ιστορίες του μικρού κοριτσιού που συναντάει κάθε εβδομάδα έξω από το σπίτι της τον μελλοντικό νομπελίστα είναι αληθινές; Την αποκαλώ υπερβατική, καθώς υπερβαίνει τα όρια της εμπειρίας, της «απτής» πραγματικότητας. Οι ιστορίες είναι αληθινές, αλλά είναι επίσης δοσμένες μέσα από ένα μυθικό πρίσμα, έναν εξωραϊστικό καθρέφτη, αφού όταν μεγαλώνουμε τείνουμε να εξιδανικεύουμε το παρελθόν. Οι συναντήσεις μας, που τότε φάνταζαν στα μάτια μου κάτι το απλό, το καθημερνό, απέκτησαν μυθική διάσταση με τα χρόνια και αυτή τη διάσταση θέλησα να αποδώσω. Ο «Περίπατος» μου με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ δεν είναι τίποτα άλλο από την καταγραφή αυτής της σχέσης. Όσο διευρυνόταν η αντίληψή μου για το μεγαλείο του έργου, της φιλοσοφικής του θεώρησης, τόσο η ανάγκη αυτής της καταγραφής μεγάλωνε. Ώσπου ένιωσα ότι το οφείλω σε εκείνον αλλά και στον εαυτό μου να εξωτερικεύσω συναισθήματα και εντυπώσεις που αποκόμισα. Να υπογραμμίσω το θαυμασμό μου για τα γραφόμενά του που πολλοί έχουν διαβάσει, λίγοι όμως έχουν συλλάβει την αξία και το «μέγεθός» τους, αλλά και να ενώσω τη δική μου σκέψη με τη δική του, αφού από ένα σημείο και έπειτα είχαν πλέον ταυτιστεί σχεδόν σε απόλυτο βαθμό. Επιπλέον, η γνωριμία μου με το ίδιο το πρόσωπο, που μέχρι πρόσφατα δεν τολμούσα να αγγίξω, με απασχολούσε συνεχώς. «Ο άνθρωπος είναι προϊόν των εμπειριών του, αλλά ο αντίκτυπος των συγκεκριμένων εμπειριών απαιτεί χρόνο ώσπου να αναδυθεί στην επιφάνεια» λέει ο ίδιος. Υπήρξε τραυματική εμπειρία όταν έπρεπε να αφήσετε το Κάιρο, αν και ξέρατε ότι «ανήκατε» αλλού; Αναφέρεστε στην πολιτική κρίση του '70 μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου και στο ρατσισμό των συμφοιτητών σας. Δεν αποθαρρυνθήκατε τότε στο να εξακολουθείτε να ζείτε εκεί; Όσο τραυματικό είναι για ένα παιδί όταν το ξεριζώνουν από το σπίτι του. Πατρίδα για ένα παιδί είναι ο τόπος που μεγαλώνει, το οικείο περιβάλλον του, ανεξάρτητα από το πώς ονομάζεται, και είναι εκείνο που καθορίζει σε μέγιστο βαθμό την ταυτότητά σου. Τότε ένιωθα μέρος της Αιγύπτου, αφού αυτή γνώρισα ως μητέρα πατρίδα, αλλά η ιδέα της επιστροφής ήταν κάτι που έμελλε να με συνοδεύει πάντα, δεν ήταν εύκολο να την παρακάμψω ή να την αγνοήσω. Όσο για το ρατσισμό, ουδέποτε με αποθάρρυνε. Όπως περιγράφω και στο βιβλίο, το κάθε ξέσπασμα ήταν πρόσκαιρο, διαλυόταν γρήγορα. Η σύνεση, η φιλία και προπαντός ο σεβασμός υπερίσχυαν στο τέλος. Έπειτα, οι σχέσεις μου με τους καθηγητές μου ήταν άριστες, δε θα επέτρεπαν ποτέ να μου συμβεί κάτι κακό. Γιατί δεν επιδιώξατε ποτέ να έρθετε σε επαφή με τον Μαχφούζ όταν αρχίσατε να τον μεταφράζετε; Σας αρκούσε αυτή η λογοτεχνική «συγγένεια» με την ασφάλεια της γεωγραφικής και της πολιτισμικής απόστασης; Του έγραφα τακτικά τα πρώτα χρόνια, αλλά οι επιστολές μου, κατάλαβα, ότι έμεναν ανεπίδοτες. Όταν άρχισα να του γράφω είχε ήδη δεχτεί τη γνωστή επίθεση και είχε υποστεί μεγάλη ζημιά στον αυχένα με αποτέλεσμα να μη διαβάζει ο ίδιος τις επιστολές, ούτε φυσικά και να απαντά στην αλληλογραφία του. Προφανώς κάποιος γραμματέας είχε αναλάβει αυτή τη δουλειά και ενδεχομένως δεν έκανε ποτέ τον κόπο να του τις μεταφέρει. Ίσως και να μη διαβάστηκαν ποτέ. Έπειτα, τα δρακόντεια μέτρα προστασίας που του παρείχαν από τότε δεν επέτρεπαν σε κανέναν να τον προσεγγίζει. Το κεφάλαιο στο οποίο περιγράφω την περιπλάνηση μου στο παλαιό Κάιρο, αναζητώντας τα ίχνη του, αποδίδει ακριβώς αυτή την αγωνία μου να τον συναντήσω πάλι. Εσείς, ως δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ της αραβικής και της ελληνικής, οι γλώσσες των δύο «πατρίδων» σας, αποδώσατε τα έργα του με συναισθηματικά στοιχεία που υπογράμμισαν τα κοινά μεταξύ των δύο λαών; Ο Μαχφούζ επινόησε μια γλώσσα με διττή λειτουργία. Μια γλώσσα υποβλητική, που άλλοτε συμπυκνωμένα και απλά, κι άλλοτε ποιητικά και ανάγλυφα καθρεφτίζει όλα τα συναισθήματα, τη φιλοσοφία και τις σκέψεις του κι όχι μόνο αυτές τις φανερές, αλλά και τις άλλες που δε διαφαίνονται σε πρώτο επίπεδο, αλλά σε μια δεύτερη, πιο προσεκτική ανάγνωση. Η Αραβική γλώσσα είναι κατεξοχήν συμβολική γλώσσα, η κάθε λέξη έχει την υπόγεια και την πρόδηλη σημασία της και εδώ ακριβώς έγκειται η σημαντικότερη πρόκληση για τον μεταφραστή, να βρει τις αντίστοιχες λέξεις κι εκφράσεις, αλλά και το εν γένει γλωσσικό υπόβαθρο που αποδίδει όλα αυτά τα νοήματα, τα κρυφά και τα υπαινισσόμενα, να αναδείξει το γλωσσικό ιδίωμα του συγγραφέα που λέει πολλά και εννοεί, υποδόρια, άλλα τόσα. Αυτό το «ιδίωμα» θέλω να πιστεύω ότι απέδωσα με επιτυχία. Όσο για τα «συναισθηματικά στοιχεία» που αναφέρετε, πιστεύω πως δόθηκαν ασυναίσθητα, αφού ήταν βιωμένα. Ο συγκερασμός των δυο πολιτισμών, δε θα μπορούσε να μη περάσει στα γραπτά μου. Magnify Image Δεδομένου ότι γνώρισα τον Μαχφούζ σε πολύ μικρή ηλικία, φρόντισα ή τουλάχιστον προσπάθησα να αποδώσω αλλά και να προσδώσω σε αυτό, ειδικά στο πρώτο μέρος μια διάσταση μυθική Ο θρησκευτικός φανατισμός, θύμα του οποίου υπήρξε και ο ίδιος ο Μαχφούζ με την απόπειρα δολοφονίας του το ́94, ήταν το ίδιο απειλητικός στα χρόνια που μεγαλώνατε στην Αίγυπτο ή ήταν μία εν υπνώσει απειλή που τώρα ξύπνησε; Νομίζω πως υπήρχε πάντα ως μια υποβόσκουσα απειλή, την οποία είχα συναισθανθεί, όχι όμως αντιληφθεί ή βιώσει σε όλο της το εύρος. Η αγάπη και η εμπιστοσύνη που ένιωθα για το λαό της Αιγύπτου ήταν τέτοια, που ένιωθα ασφαλής ακόμα κι όταν ξεσπούσαν ταραχές στους κόλπους του πανεπιστημίου. Ήξερα ότι η πλειοψηφία των συμφοιτητών μου ήταν πάντα με το μέρος μου. Ο Αιγυπτιακός λαός είναι μακρόθυμος ειρηνικός, δεν αποδέχεται τον φανατισμό, ούτε τα βίαια ξεσπάσματα μιας μερίδας ανθρώπων, που αν και αυξάνεται με τον καιρό, παραμένει μειοψηφική. ________ Info: Το βιβλίο της Πέρσας Κουμούτση «Στους δρόμους του Καϊρου, Περίπατος με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός Πηγή: www.lifo.gr

Όταν η Πέρσα Κουμούτση συνάντησε τον Ναγκίμπ Μαχφούζ Συνέντευξη με την συγγραφέα του βιβλίου "Στους δρόμους του Καΐρου" ΣΧΟΛΙΑ (0) 16 Από τονΧΡΗΣΤΟ ΠΑΡΙΔΗ Πέρσα Κουμούτση Η Πέρσα Κουμούτση, γεννημένη και μεγαλωμένη στην Αίγυπτο, είναι μεταφράστρια των περισσότερων βιβλίων του νομπελίστα Ναγκίμπ Μαχφούζ. Στο βιβλίο της, που μόλις κυκλοφόρησε Στους δρόμους του Καϊρου - Περίπατος με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ, μας πηγαίνει πίσω στα παιδικά της χρόνια, όταν είχε την τύχη να συναντάει τον ίδιο το συγγραφέα στις εβδομαδιαίες του επισκέψεις σε μία υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού που βρισκόταν απέναντι από το σπίτι της. Αυτά, και άλλα πολλά, από τα χρόνια μιας χαρισάμενης εποχής στις όχθες του Νείλου, περιγράφει, σαν ένα όνειρο όπου συχνά διεισδύουν αποσπάσματα από τα γραπτά του σημαντικότερου Άραβα λογοτέχνη. Διαβάζοντας το βιβλίο σας μου φάνηκε σα μια ονειρική αυτοβιογραφία η οποία όμως συνδέει γεγονότα με τη λογοτεχνική κληρονομιά μιας χώρα. Για εσάς είναι μία μαρτυρία εποχής που ήρθε η στιγμή να κατατεθεί ή ήταν η ανάγκη να εξιλεωθείτε για πληγές και ανοιχτούς λογαριασμούς που αφορούν την παιδική ηλικία; Το βιβλίο είναι ένα ταξίδι νοσταλγικό όσο και λογοτεχνικό. Μια διαδρομή στο παρελθόν, ακολουθώντας τα βήματα του μεγάλου νομπελίστα συγγραφέα Ναγκίμπ Μαχφούζ, το έργο του οποίου γνώρισα και μελέτησα για δυο σχεδόν δεκαετίες. Το βιβλίο αυτό γράφτηκε για να υπηρετήσει δυο στόχους. Ο πρώτος για προσωπική μου ικανοποίηση, αφού ήταν μια επιθυμία που επιβλήθηκε με μία αναντίρρητη βούληση με τα χρόνια, και δεύτερον ως ένας φόρος τιμής στον ίδιο για τα όσα με δίδαξε, αλλά και στην Αίγυπτο που με τίμησε με την αγάπη την αναγνώρισή της. Τα αυτοβιογραφικά στοιχεία που διέπουν την αφήγηση, ειδικά στο πρώτο μέρος του βιβλίου, βασίζονται σε προσωπικά βιώματα και αποτελούν το όχημα το οποίο με βοήθησε να μεταφέρω τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τους συλλογισμούς μου, όχι μόνο για το έργο του, αλλά και για το ίδιο το πρόσωπο, που γνώρισα και που χωρίς υπερβολή αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα συμβολικά και πολιτισμικά κεφάλαια ολόκληρου του Αραβικού κόσμου και τολμώ να πω ότι δεν περιορίστηκε σε αυτόν. Δεδομένου ότι γνώρισα τον Μαχφούζ σε πολύ μικρή ηλικία, φρόντισα ή τουλάχιστον προσπάθησα να αποδώσω αλλά και να προσδώσω σε αυτό, ειδικά στο πρώτο μέρος μια διάσταση μυθική, εξωπραγματική, ακολουθώντας μοτίβα του ίδιου, δανεισμένα από τα βιβλία του. Γιατί, όπως αναφέρει ο ίδιος, «δεν υπάρχει τέτοια εποχή όπως αυτή που αποκαλούμε παιδική ηλικία, υπάρχει μόνο η εποχή του ονείρου και του μύθου που επιβάλλεται στη μνήμη μας με μια απίστευτη ηδύτητα. Ίσως, μάλιστα, η γλυκύτητα αυτή να είναι απατηλή, κυρίως εξαιτίας των βασάνων που προκαλεί το σήμερα....». Πάνω σε αυτά τα λόγια δομήθηκε το αυτοβιογραφικό μέρος του βιβλίου. Magnify Image «Ο άνθρωπος είναι προϊόν των εμπειριών του, αλλά ο αντίκτυπος των συγκεκριμένων εμπειριών απαιτεί χρόνο ώσπου να αναδυθεί στην επιφάνεια» λέει ο Ναγκίμπ Μαχφούζ. Η σχέση σας με τον Ναγκίπ Μαχφούζ μοιάζει καρμική. Οι ιστορίες του μικρού κοριτσιού που συναντάει κάθε εβδομάδα έξω από το σπίτι της τον μελλοντικό νομπελίστα είναι αληθινές; Την αποκαλώ υπερβατική, καθώς υπερβαίνει τα όρια της εμπειρίας, της «απτής» πραγματικότητας. Οι ιστορίες είναι αληθινές, αλλά είναι επίσης δοσμένες μέσα από ένα μυθικό πρίσμα, έναν εξωραϊστικό καθρέφτη, αφού όταν μεγαλώνουμε τείνουμε να εξιδανικεύουμε το παρελθόν. Οι συναντήσεις μας, που τότε φάνταζαν στα μάτια μου κάτι το απλό, το καθημερνό, απέκτησαν μυθική διάσταση με τα χρόνια και αυτή τη διάσταση θέλησα να αποδώσω. Ο «Περίπατος» μου με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ δεν είναι τίποτα άλλο από την καταγραφή αυτής της σχέσης. Όσο διευρυνόταν η αντίληψή μου για το μεγαλείο του έργου, της φιλοσοφικής του θεώρησης, τόσο η ανάγκη αυτής της καταγραφής μεγάλωνε. Ώσπου ένιωσα ότι το οφείλω σε εκείνον αλλά και στον εαυτό μου να εξωτερικεύσω συναισθήματα και εντυπώσεις που αποκόμισα. Να υπογραμμίσω το θαυμασμό μου για τα γραφόμενά του που πολλοί έχουν διαβάσει, λίγοι όμως έχουν συλλάβει την αξία και το «μέγεθός» τους, αλλά και να ενώσω τη δική μου σκέψη με τη δική του, αφού από ένα σημείο και έπειτα είχαν πλέον ταυτιστεί σχεδόν σε απόλυτο βαθμό. Επιπλέον, η γνωριμία μου με το ίδιο το πρόσωπο, που μέχρι πρόσφατα δεν τολμούσα να αγγίξω, με απασχολούσε συνεχώς. «Ο άνθρωπος είναι προϊόν των εμπειριών του, αλλά ο αντίκτυπος των συγκεκριμένων εμπειριών απαιτεί χρόνο ώσπου να αναδυθεί στην επιφάνεια» λέει ο ίδιος. Υπήρξε τραυματική εμπειρία όταν έπρεπε να αφήσετε το Κάιρο, αν και ξέρατε ότι «ανήκατε» αλλού; Αναφέρεστε στην πολιτική κρίση του '70 μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου και στο ρατσισμό των συμφοιτητών σας. Δεν αποθαρρυνθήκατε τότε στο να εξακολουθείτε να ζείτε εκεί; Όσο τραυματικό είναι για ένα παιδί όταν το ξεριζώνουν από το σπίτι του. Πατρίδα για ένα παιδί είναι ο τόπος που μεγαλώνει, το οικείο περιβάλλον του, ανεξάρτητα από το πώς ονομάζεται, και είναι εκείνο που καθορίζει σε μέγιστο βαθμό την ταυτότητά σου. Τότε ένιωθα μέρος της Αιγύπτου, αφού αυτή γνώρισα ως μητέρα πατρίδα, αλλά η ιδέα της επιστροφής ήταν κάτι που έμελλε να με συνοδεύει πάντα, δεν ήταν εύκολο να την παρακάμψω ή να την αγνοήσω. Όσο για το ρατσισμό, ουδέποτε με αποθάρρυνε. Όπως περιγράφω και στο βιβλίο, το κάθε ξέσπασμα ήταν πρόσκαιρο, διαλυόταν γρήγορα. Η σύνεση, η φιλία και προπαντός ο σεβασμός υπερίσχυαν στο τέλος. Έπειτα, οι σχέσεις μου με τους καθηγητές μου ήταν άριστες, δε θα επέτρεπαν ποτέ να μου συμβεί κάτι κακό. Γιατί δεν επιδιώξατε ποτέ να έρθετε σε επαφή με τον Μαχφούζ όταν αρχίσατε να τον μεταφράζετε; Σας αρκούσε αυτή η λογοτεχνική «συγγένεια» με την ασφάλεια της γεωγραφικής και της πολιτισμικής απόστασης; Του έγραφα τακτικά τα πρώτα χρόνια, αλλά οι επιστολές μου, κατάλαβα, ότι έμεναν ανεπίδοτες. Όταν άρχισα να του γράφω είχε ήδη δεχτεί τη γνωστή επίθεση και είχε υποστεί μεγάλη ζημιά στον αυχένα με αποτέλεσμα να μη διαβάζει ο ίδιος τις επιστολές, ούτε φυσικά και να απαντά στην αλληλογραφία του. Προφανώς κάποιος γραμματέας είχε αναλάβει αυτή τη δουλειά και ενδεχομένως δεν έκανε ποτέ τον κόπο να του τις μεταφέρει. Ίσως και να μη διαβάστηκαν ποτέ. Έπειτα, τα δρακόντεια μέτρα προστασίας που του παρείχαν από τότε δεν επέτρεπαν σε κανέναν να τον προσεγγίζει. Το κεφάλαιο στο οποίο περιγράφω την περιπλάνηση μου στο παλαιό Κάιρο, αναζητώντας τα ίχνη του, αποδίδει ακριβώς αυτή την αγωνία μου να τον συναντήσω πάλι. Εσείς, ως δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ της αραβικής και της ελληνικής, οι γλώσσες των δύο «πατρίδων» σας, αποδώσατε τα έργα του με συναισθηματικά στοιχεία που υπογράμμισαν τα κοινά μεταξύ των δύο λαών; Ο Μαχφούζ επινόησε μια γλώσσα με διττή λειτουργία. Μια γλώσσα υποβλητική, που άλλοτε συμπυκνωμένα και απλά, κι άλλοτε ποιητικά και ανάγλυφα καθρεφτίζει όλα τα συναισθήματα, τη φιλοσοφία και τις σκέψεις του κι όχι μόνο αυτές τις φανερές, αλλά και τις άλλες που δε διαφαίνονται σε πρώτο επίπεδο, αλλά σε μια δεύτερη, πιο προσεκτική ανάγνωση. Η Αραβική γλώσσα είναι κατεξοχήν συμβολική γλώσσα, η κάθε λέξη έχει την υπόγεια και την πρόδηλη σημασία της και εδώ ακριβώς έγκειται η σημαντικότερη πρόκληση για τον μεταφραστή, να βρει τις αντίστοιχες λέξεις κι εκφράσεις, αλλά και το εν γένει γλωσσικό υπόβαθρο που αποδίδει όλα αυτά τα νοήματα, τα κρυφά και τα υπαινισσόμενα, να αναδείξει το γλωσσικό ιδίωμα του συγγραφέα που λέει πολλά και εννοεί, υποδόρια, άλλα τόσα. Αυτό το «ιδίωμα» θέλω να πιστεύω ότι απέδωσα με επιτυχία. Όσο για τα «συναισθηματικά στοιχεία» που αναφέρετε, πιστεύω πως δόθηκαν ασυναίσθητα, αφού ήταν βιωμένα. Ο συγκερασμός των δυο πολιτισμών, δε θα μπορούσε να μη περάσει στα γραπτά μου. Magnify Image Δεδομένου ότι γνώρισα τον Μαχφούζ σε πολύ μικρή ηλικία, φρόντισα ή τουλάχιστον προσπάθησα να αποδώσω αλλά και να προσδώσω σε αυτό, ειδικά στο πρώτο μέρος μια διάσταση μυθική Ο θρησκευτικός φανατισμός, θύμα του οποίου υπήρξε και ο ίδιος ο Μαχφούζ με την απόπειρα δολοφονίας του το ́94, ήταν το ίδιο απειλητικός στα χρόνια που μεγαλώνατε στην Αίγυπτο ή ήταν μία εν υπνώσει απειλή που τώρα ξύπνησε; Νομίζω πως υπήρχε πάντα ως μια υποβόσκουσα απειλή, την οποία είχα συναισθανθεί, όχι όμως αντιληφθεί ή βιώσει σε όλο της το εύρος. Η αγάπη και η εμπιστοσύνη που ένιωθα για το λαό της Αιγύπτου ήταν τέτοια, που ένιωθα ασφαλής ακόμα κι όταν ξεσπούσαν ταραχές στους κόλπους του πανεπιστημίου. Ήξερα ότι η πλειοψηφία των συμφοιτητών μου ήταν πάντα με το μέρος μου. Ο Αιγυπτιακός λαός είναι μακρόθυμος ειρηνικός, δεν αποδέχεται τον φανατισμό, ούτε τα βίαια ξεσπάσματα μιας μερίδας ανθρώπων, που αν και αυξάνεται με τον καιρό, παραμένει μειοψηφική. ________ Info: Το βιβλίο της Πέρσας Κουμούτση «Στους δρόμους του Καϊρου, Περίπατος με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός Πηγή: www.lifo.gr

Κριτική-παρουσίαση του βιβλίου από το "Diavasame.gr"

Μια ακόμα κριτική-παρουσίαση του βιβλίου από την Ευμορφία Ζήση στο "Diavasame.gr"

ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΚΑΪΡΟΥ

Συντάκτης: Ευμορφία Ζήση

Εκδοτικός Οίκος

ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Συγγραφέας

Πέρσα Κουμούτση

Κατηγορία

Ελληνική Λογοτεχνία

ISBN

978-618-01-0511-7

Σελίδες

232

«Κάποιοι άνθρωποι δεν αποχωρούν, δε φεύγουν ποτέ από κοντά μας. Επιμένουν να ανασαίνουν στη ζωή μας είτε ως θύμηση, ως σκέψη, είτε ακόμα ως ενεργή και ζώσα ύπαρξη στο υποσυνείδητό μας» (σελ.95).

Η Πέρσα Κουμούτση γεννήθηκε στο Κάιρο της Αιγύπτου. Σπούδασε αγγλική και αραβική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου και παρακολούθησε μαθήματα μετάφρασης και διερμηνείας στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της ίδιας πόλης (AUC). Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1983 και δίδαξε στη μέση και ανώτερη εκπαίδευση, αλλά από το 1992 ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη λογοτεχνική μετάφραση από τα αραβικά και τα αγγλικά. Σημαντικός σταθμός στη ζωή της ήταν οι μεταφράσεις στα ελληνικά του μεγαλύτερου μέρους του έργου του Αιγύπτιου νομπελίστα συγγραφέα Ναγκίμπ Μαχφούζ. Ακολούθησαν και μεταφράσεις άλλων έργων Αράβων συγγραφέων, καθώς και αραβική ποίηση. Στο μεταφραστικό της έργο συγκαταλέγεται και η μετάφραση του Κορανίου. Το 2001 τιμήθηκε για το σύνολο των μεταφράσεών της με το Διεθνές Βραβείο Κ. Π. Καβάφη, ενώ το 2006 το αιγυπτιακό κράτος της απένειμε τιμητικό μετάλλιο για τη συνεισφορά της στην προώθηση και προβολή της αιγυπτιακής λογοτεχνίας. Από το 2002 μέχρι σήμερα έχει εκδώσει πέντε μυθιστορήματα.

Το μυθιστόρημα «Στους δρόμους του Καΐρου: Περίπατος με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ», θα μπορούσε να θεωρηθεί απόρροια της μελέτης και ενασχόλησης της συγγραφέως με το έργο του μεγάλου νομπελίστα συγγραφέα, αλλά και της ιδιαίτερης σχέσης που είχε αναπτύξει μαζί του για περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες: «Πολλοί άλλοι ασχολήθηκαν –και ενδεχομένως στο μέλλον θα ασχοληθούν με το έργο του–, αλλά η δική μας σχέση μοιάζει με εκείνη των εραστών που άγγιξαν το υπέρτατο σημείο ηδονής και, χορτασμένοι πια, τράβηξαν για πιο γήινες και λιγότερο απαιτητικές συγκινήσεις» (σελ. 219). Εκτός από το συγγραφικό του έργο, η συγγραφέας βασίστηκε και σε άρθρα του σε λογοτεχνικά περιοδικά και σε δικές της μελέτες, όπως αναφέρει στο τέλος του βιβλίου. Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί, πράγμα το οποίο είναι εμφανές και από την ανάγνωση του βιβλίου, ότι το μυθιστόρημα αυτό δεν αποτελεί απλά ένα αφιέρωμα στον νομπελίστα Αιγύπτιο συγγραφέα, αλλά μια προσπάθεια για απόδοση τιμής στον ίδιο, καθώς το έργο του και η ζωή του επέδρασε καθοριστικά στη ζωή και στη σκέψη της συγγραφέως: «… του οποίου το έργο με δίδαξε, μου έμαθε την ανοχή και την κατανόηση και διεύρυνε με τη σκέψη του τους πνευματικούς μου ορίζοντες» (σελ. 225). Επίσης, αποτελεί μια απόδοση τιμής στην Αίγυπτο, στον τόπο όπου η συγγραφέας έζησε: «Κάπου ο ίδιος έγραφε πως η πατρίδα δεν είναι ο ίδιος ο τόπος, δεν είναι μια γη με συγκεκριμένα σύνορα, αλλά το πνευματικό περιβάλλον που οριοθετούν οι απόψεις και οι πεποιθήσεις ενός λαού» (σελ. 185).

Η συγγραφέας πετυχαίνει μέσω της επιλογής των κατάλληλων αποσπασμάτων να αναδείξει τη φιλοσοφία και τον τρόπο σκέψης και γραφής του μεγάλου νομπελίστα, αλλά και την αξία του ως ανθρώπου: «ήταν ένας άνθρωπος με διαυγή σκέψη, ανοιχτή, απαλλαγμένη από κάθε ίχνος προκατάληψης» (σελ. 222), «Η δική του φιλοσοφία δεν έχει σύνορα, δεν έχει όρια ούτε ταυτότητα. Διέπεται από πανανθρώπινες αξίες και αναφέρεται σε μια οικουμενική, παγκόσμια σκέψη» (σελ. 218). Ο αναγνώστης απολαμβάνει μια περιήγηση στο παρελθόν ακολουθώντας τα βήματα του Ναγκίμπ Μαχφούζ.

Ο χαρακτήρας του βιβλίου συνδυάζει αυτοβιογραφικά και μυθοπλαστικά στοιχεία, ιστορικά και μη ιστορικά. Το πρώτο μέρος βασίζεται κυρίως σε αυτοβιογραφικά στοιχεία, όπως στη γνωριμία της συγγραφέως με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα μυθική. Έπειτα, με την ωρίμαση του αφηγητή, αλλάζει και το ύφος του βιβλίου το οποίο ωστόσο, κατά βάση, αποδίδει το ύφος και το πνεύμα του νομπελίστα συγγραφέα. Τα ρεαλιστικά στοιχεία αφορούν την ιστορία γνωριμίας της συγγραφέως με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ, το έργο του και την απόδοση της εικόνας της σύγχρονης Αιγύπτου. Πρόκειται για ένα παραμυθένιο ταξίδι στο παρελθόν που όμως βασίζεται σε πραγματική ιστορία.

Δίνεται η ευκαιρία στον αναγνώστη μέσα από την ποιητικότητα του λόγου της Πέρσας Κουμούτση να γνωρίσει τον μεγάλο νομπελίστα συγγραφέα και να προσεγγίσει τη φιλοσοφική του σκέψη. Κατά την αφήγηση της ιστορίας γίνονται αναφορές στο έργο του και τονίζονται αρκετά από τα αποφθέγματά του, όπως κάποια που δείχνουν τη σχέση του με τον θάνατο: «Υπάρχει κι ο θάνατος που σε κυριεύει ενώ είσαι ακόμα ζωντανός» (σελ.125), «Σκεφτόμαστε τον θάνατο ως την απόλυτη τραγωδία, κι όμως ο θάνατος των ζωντανών είναι άπειρες φορές χειρότερος από εκείνον των νεκρών» (σελ.127).

Κριτική -παρουσίαση του βιβλίου από το Bookbar.gr

H κριτική -παρουσίαση του βιβλίου από την οπτική γωνία της Πωλίνας Γουρδέα στο Bookbar.gr

Πέρσα Κουμούτση, Στους δρόμους του Καΐρου

Περίπατος με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ|

Μια καταγραφή της διαδρομής πίσω στις ρίζες και μια εκ νέου αποτύπωση της ιστορίας της σύγχρονης Αιγύπτου συνθέτει η συγγραφέας και βραβευμένη μεταφράστρια λογοτεχνίας Πέρσα Κουμούτση στο νέο της βιβλίο με τίτλο Στους δρόμους του Καῒρου, Περίπατος με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ .

Η  Πέρσα Κουμούτση έχει μεταφράσει δεκαπέντε από τα πιο εμβληματικά έργα του Μαχφούζ στα ελληνικά, απευθείας από την αραβική γλώσσα και είναι βαθύς γνώστης του έργου του, αλλά και του Αιγυπτιακού πολιτισμού. Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια σύνθεση της προσωπικής ιστορίας της συγγραφέως, κατά τη διάρκεια της διαμονής της στην Αίγυπτο και της πνευματικής οντότητας του αιγύπτιου νομπελίστα στοχαστή Ναγκίμπ Μαχφούζ μέσα στα σοκάκια του Καῒρου.

 Της Πωλίνας Γουρδέα

«Τον ξεχώρισα, γιατί κάθε φορά που κατέβαινε από τη λιμουζίνα του χαιρετούσε τον κηπουρό με εγκαρδιότητα, σαν να ήταν φίλοι από τα παλιά κι ήταν ένας χαιρετισμός που ο γέροντας δεχόταν με μεγάλη υπερηφάνεια». (σελ. 54)

Παρουσιάζοντας το νέο συγγραφικό έργο της Πέρσας Κουμούτση, ο Μορφωτικός Ακόλουθος της Αιγυπτιακής Πρεσβείας, δρ Χισάμ Νταρουίς, εξήγησε ότι το μυθιστόρημα κινείται σε τρία επίπεδα. Το πρώτο είναι το προσωπικό ή αυτοβιογραφικό. Το δεύτερο είναι το ιστορικό υπόβαθρο, όπου γίνεται αναφορά στη σύγχρονη ιστορία της Αιγύπτου, από την περίοδο του Νάσερ έως τον Μουμπάρακ και το τρίτο επίπεδο είναι το φιλοσοφικό, όπου ο Μαχφούζ αναδεικνύεται στον σημαντικότερο συγγραφέα μυθιστορημάτων στον αραβικό κόσμο. Ο συνδυασμός των τριών αυτών παραμέτρων είναι που δίνει τη μεγάλη αξία του βιβλίου σε λογοτεχνικό επίπεδο όπως και η παρουσία του Μαχφούζ, ως πνευματικού καθοδηγητή, στο ταξίδι της ζωής της συγγραφέως.

«Κάποιοι άνθρωποι δεν αποχωρούν ποτέ, δε φεύγουν ποτέ από κοντά μας. Επιμένουν να ανασαίνουν στη ζωή μας είτε ως θύμηση, ως σκέψη, είτε ακόμα ως ενεργή και ζώσα ύπαρξη στο υποσυνείδητό μας». (σελ. 95)

Το μυθιστόρημα της Πέρσας Κουμούτση αποτελεί μια εισαγωγή για όσους δεν γνωρίζουν τον στοχαστή συγγραφέα Ναγκίμπ Μαφχούζ και έναν επίλογο για εκείνους που τον γνωρίζουν. Η μεγάλη αυτή προσωπικότητα διαποτίζει με το έργο του τη σκέψη του ανατολικού και του δυτικού κόσμου, αφού τα κείμενά του θίγουν οικουμενικά και πανανθρώπινα ζητήματα. Ο Μαχφούζ κινήθηκε σε μεγάλη κλίμακα από τον κοινωνικό ρεαλισμό ως τη μεταφυσική αλληγορία.

Διαβάζοντας το βιβλίο, ο σκηνοθέτης Κώστας Φέρρης παρατήρησε πως πέρα από τα βιώματα και την ατμόσφαιρα του Καῒρου, των δρόμων, του Νείλου, το σημαντικό στοιχείο είναι οι υπέροχες και μεγάλες συναντήσεις με σημαντικούς ανθρώπους, όπως τόνισε στην παρουσίαση του μυθιστορήματος. Παρατήρησε επίσης, ότι είναι ένα σπάνιας ομορφιάς βιβλίο, που ίσως και να δημιουργεί ένα νέο είδος, που είναι και δεν είναι αυτοβιογραφικό, είναι και δεν είναι μυθοπλαστικό, είναι και δεν είναι ιστορικό, αλλά κυρίως είναι ποίηση. Την ιδιαιτερότητα αυτή απέδωσε στην αιγυπτιώτικη παιδεία της συγγραφέως.

«Είχα μείνει έκθαμβη από την προσωπικότητα, την ευγλωττία και την απλότητά του, τη φιλική και παιγνιώδη διάθεση απέναντι στους φοιτητές, την ικανότητά του να απαντά με διαύγεια, αμέσως, χωρίς να σκέφτεται ή να παλινδρομεί». (σελ. 158)

Τέλος, όπως είπε ο ιστορικός Ευθύμιος Σουλογιάννης στην ομιλία του για το βιβλίο, η Πέρσα Κουμούτση κάνει γερή και ενδιαφέρουσα την παρουσία της στα γράμματα, αφού σε αυτό το μυθιστόρημα καταπιάνεται με θέματα ιστορίας και κοινωνιολογίας. Το βιβλίο είναι βασισμένο σε αληθινή ιστορία και ενθηκεύει τη μνήμη μιας παγκόσμιας πνευματικής παρουσίας των γραμμάτων, του Ναγκίμπ Μαχφούζ.

«Τίποτα δε διαρκεί για πάντα, ούτε η θλίψη, ούτε η χαρά, αλλά εμείς πρέπει να συνεχίσουμε να ζούμε. Όταν η ατυχία μας οδηγεί σε ένα αδιέξοδο μονοπάτι, πρέπει να αναζητήσουμε ένα άλλο, δεν υπάρχει άλλη διέξοδος».
Ναγκίμπ Μαχφούζ

info@bookbar.gr

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

«Κανένας άλλος σκοπός δε δέσποζε πια στη ζωή μου, κανένας προορισμός, εκτός από την καγκελόπορτα απέναντι από το σπίτι μου. Το μόνο που ήθελα ήταν να στέκομαι εκεί και να κοιτώ με δυο μάτια που έσταζαν λαχτάρα και ανείπωτη περιέργεια. Η τύχη μού χαμογελούσε, και σχεδόν κάθε μέρα μού χάριζε τουλάχιστον ένα καινούργιο πρόσωπο και κάθε φορά ένιωθα πως έστελνε ουράνιο φως στην ψυχή μου. Για ένα μικρό παιδί, όπως εγώ, με περιορισμένους ορίζοντες και όρια κίνησης, η παρέλαση αυτή ισοδυναμούσε με εξέλιξη, κάθε φορά με μια εξαίσια νίκη. Όμως, ο δικός μου Φαραώ, ο δικός μου γίγαντας του παραμυθιού, ήταν ο πιο αγαπημένος. Τον ξεχώρισα από την αρχή, χωρίς να μπορώ ποτέ να αντιληφθώ τον λόγο». 

Ένα ταξίδι επιστροφής στο παρελθόν, στον χρόνο και τον τόπο του μεγάλου συγγραφέα Ναγκίμπ Μαχφούζ, μέσα από τα μάτια ενός παιδιού που τον συναντά ξανά και ξανά στο διάβα της ζωής του. Ένα ταξίδι αυτογνωσίας, συνειδητοποίησης και προπάντων αποτίμησης ζωής∙ μία εκ νέου αποτύπωση της σύγχρονης ιστορίας της Αιγύπτου έτσι όπως αναδύεται μέσα από τα έργα του μεγάλου δασκάλου, αλλά κυρίως μέσα από το πρίσμα της παράδοξης σχέσης που αναπτύσσεται ανάμεσα στα δύο κεντρικά πρόσωπα: απροκάλυπτη και χωρίς φτιασίδια, όμως τόσο, μα τόσο αληθινή.

INFO

 

Στους δρόμους του Καῒρου

Περίπατος με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ

Πέρσα Κουμούτση

Εκδόσεις Ψυχογιός 2014

Σελ. 227, Σελ. € 10,99

ΒΙΟ 

 Η ΠΕΡΣΑ ΚΟΥΜΟΥΤΣΗ γεννήθηκε στο Κάιρο. Ήρθε στην Ελλάδα αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές της στη Φιλοσοφική Σχολή του Αιγυπτιακού Πανεπιστημίου του Καΐρου. Τα πρώτα χρόνια δίδαξε στην ανώτερη εκπαίδευση, ενώ από το 1993 ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη λογοτεχνική μετάφραση από τα αραβικά και τα αγγλικά. Εκτός από έργα αγγλόφωνων συγγραφέων, έχει μεταφράσει  το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Αιγύπτιου νομπελίστα λογοτέχνη Ναγκίμπ Μαχφούζ από τα αραβικά, καθώς και έργα άλλων σημαντικών Αράβων δημιουργών, καθώς και αραβική ποίηση. Το 2001 τιμήθηκε για το σύνολο των μεταφράσεών της με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη. Το 2006 το αιγυπτιακό κράτος τη βράβευσε για τη συνεισφορά της στην προώθηση και προβολή της αιγυπτιακής και αραβικής λογοτεχνίας γενικότερα. Έχει συμμετάσχει σε διεθνή λογοτεχνικά συνέδρια, ενώ κείμενα και πεζά της έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από το 2002 μέχρι σήμερα έχει εκδώσει πέντε μυθιστορήματα. Από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ κυκλοφορούν τα βιβλία της ΔΥΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΙΛΟΥ, ΚΑΦΕ ΚΛΕΜΕΝΤΕ και ΧΑΡΤΙΝΕΣ ΖΩΕΣ.

Κριτική-παρουσίαση του βιβλίου από το "Arts and the City"

Kριτική παρουσίαση του βιβλίου από την Νικολέττα Κατσιούλη στο ιστολόγιο "Arts and the City"

Book Review: Στους δρόμους του Καίρου

Η Πέρσα Κουμούτση γεννήθηκε στο Κάιρο. Ήρθε στην Ελλάδα αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές της στη Φιλοσοφική Σχολή του Αιγυπτιακού Πανεπιστημίου του Καΐρου. Τα πρώτα χρόνια δίδαξε στην ανώτερη εκπαίδευση, ενώ από το 1993 ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη λογοτεχνική μετάφραση από τα αραβικά και τα αγγλικά.

Εκτός από έργα αγγλόφωνων συγγραφέων, έχει μεταφράσει το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Αιγύπτιου νομπελίστα λογοτέχνη Ναγκίμπ Μαχφούζ από τα αραβικά, καθώς και έργα άλλων σημαντικών Αράβων δημιουργών, όπως και αραβική ποίηση. Το 2001, τιμήθηκε για το σύνολο των μεταφράσεών της με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη.

Το 2006, το αιγυπτιακό κράτος τη βράβευσε για τη συνεισφορά της στην προώθηση και προβολή της αιγυπτιακής και αραβικής λογοτεχνίας γενικότερα. Έχει συμμετάσχει σε διεθνή λογοτεχνικά συνέδρια, ενώ κείμενα και πεζά της έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Από το 2002 μέχρι σήμερα έχει εκδώσει πέντε μυθιστορήματα. Από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ κυκλοφορούν τα βιβλία της ΔΥΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΙΛΟΥ, ΚΑΦΕ ΚΛΕΜΕΝΤΕ, ΧΑΡΤΙΝΕΣ ΖΩΕΣ και ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΚΑΪΡΟΥ.

Το «Στους δρόμους του Καΐρου: Περίπατος με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ», δεν είναι τίποτα άλλο από το αποτέλεσμα της μελέτης και φυσικά της ενασχόλησης της συγγραφέως με το έργο του μεγάλου νομπελίστα , αλλά και της εξαιρετικής σχέσης που δημιούργησε μαζί του.

Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο της κυρίας Πέρσας Κουμούτση καταλαβαίνει από την αρχή ότι δεν διαβάζει ένα απλό αφιέρωμα για τον νομπελίστα λογοτέχνη Ναγκίμπ Μαχφούζ. Αμέσως συνειδητοποιεί ότι βρίσκεται μπροστά σε ένα βωμό λατρείας για εκείνον όχι μόνο ως άνθρωπο αλλά και ως συγγραφέα. Αναφέρεται εκτενώς στο έργο του , παραθέτει αποσπάσματα και έχει εντρυφήσει επάνω στη δουλειά του όσο κανείς. Συνδυάζοντας τη φαντασία με τη πραγματικότητα, τα φανταστικά στοιχεία με τα ιστορικά γεγονότα την αγάπη της για τον άντρα Ναγκίμπ Μαχφούζ με το σεβασμό της για το συγγραφικό του ταλέντο η Πέρσα Κουμούτση μας δίνει ένα υπέροχο αποτέλεσμα από το οποίο καταφέρνουμε να γνωρίσουμε τον μεγάλο αυτό άντρα , την Αίγυπτο , αλλά και την ίδια.

Συναντάμε ένα εκπληκτικό συνονθύλευμα αυτοβιογραφίας , ιστορίας και φιλοσοφίας μέσα από την καταπληκτική γεμάτη υποβόσκων συναίσθημα και λυρισμό γραφή της. Η συγγραφέας μας δίνει μια πλήρη εικόνα της σχέσης και τον απερίγραπτου ψυχικού δεσμού που βιώσαν αυτοί οι δυο θαυμάσιοι άνθρωποι. Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο αυτό λοιπόν δεν ξεφυλλίζεις απλά ένα κείμενο για να περάσει ευχάριστα η ώρα σου.

Ξεφυλλίζεις μια ιστορία αγάπης. Την ιστορία ενός νομπελίστα συγγραφέα , την ιστορία της Αιγύπτου . Και όλα αυτά δεμένα με μυθοπλαστικά στοιχεία. Αναμφίβολα πρόκειται για ένα βιβλίο που θα μας αγγίξει και θα γεμίσει την ψυχή μας με ευχαρίστηση αλλά και το μυαλό μας με σκέψεις και εσωτερική αναζήτηση. Θα μείνει σίγουρα μέσα μας για πολύ καιρό μετά την ανάγνωσή του.

 Νικολέτα Κατσιούλη

Κυκλοφορεί απο τις εκδόσεις Ψυχογιός

Συνέντευξη στο vakxikon.gr

Συνέντευξη στην Πωλίνα Γουρδέα, στο ιστολόγιο vakxikon.gr .

Πέρσα Κουμούτση: "Απαιτείται χρόνος για να ωριμάσουν μέσα μας καινούριες ιδέες"

Συνέντευξη
στην Πωλίνα Γουρδέα

  

 

Με αφορμή το τελευταίο μυθιστόρημα της Πέρσας Κουμούτση Στους δρόμους του Καϊρου – Περίπατος με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ, από τις εκδόσεις Ψυχογιός, τη συνάντησα και μιλήσαμε για την αλληλεπίδραση των πολιτισμών, τη φιλοσοφία του μεγάλου στοχαστή, αλλά και για τη συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου που είναι  βασισμένο σε αληθινή ιστορία.


Διαβάζοντας το τελευταίο σας βιβλίο αναρωτιέται κανείς κατά πόσο αποτελεί για σας ένα καταστάλαγμα ψυχής, αλλά και καταγραφή εμπειρίας ζωής η συνάντηση με τον Μαχφούζ;


Το βιβλίο γράφτηκε ακριβώς για να καταγράψει τις δυο αυτές παραμέτρους. Στη μορφή ενός διαλόγου με τον ίδιο τον Μαχφούζ και το έργο του. Ουσιαστικά επιστρέφω στα πρώιμα και νεανικά μου βιώματα και στις πρώτες συναντήσεις μου μαζί του, που υπήρξαν καθοριστικής σημασίας - καταλυτικές - στην διαμόρφωση της προσωπικότητας, των επιλογών αλλά και της μετέπειτα πορείας μου. Στο βιβλίο συναιρούνται δυο κόσμοι, ο δικός του και ο δικός μου, που ανεξάρτητα από τις χρονικές ή άλλες διαφορές, έχουν ενωθεί με μυστικές - εσωτερικές γέφυρες. Αυτές τις γέφυρες ήθελα να φέρω στην επιφάνεια, να τις αναδείξω.


Το βιβλίο σας είναι δομημένο σε τρία επίπεδα, το αυτοβιογραφικό, το ιστορικό και το φιλοσοφικό. Αυτή η πρωτότυπη δομή ήρθε αυθόρμητα μέσα από τη διαδικασία της γραφής ή ήταν εξαρχής στο μυαλό σας;


Όχι, όταν ξεκίνησα να το γράφω, δεν είχα κατά νου τίποτα από όλα αυτά. Μόνο μια αναντίρρητη επιθυμία, να εξωτερικεύσω συλλογισμούς και σκέψεις πάνω στο έργο του, κυρίως το φιλοσοφικό του υπόβαθρο και την τεράστια επιρροή του σε μένα την ίδια. Προέκυψαν έπειτα τα τρία επίπεδα που αναφέρεις, ενώ το έγραφα και αυτό έγινε μ' έναν εντελώς φυσικό τρόπο, σαν να το είχα σχεδιάσει εξ' αρχής.


Ο Ναγκίμπ Μαχφούζ σημάδεψε τη φιλοσοφία ολόκληρου του Ανατολικού κόσμου και επηρέασε τον Δυτικό. Θέλετε να μας πείτε για αυτές τις επιρροές;


Ο Ναγκίμπ Μαχφούζ, όπως αναφέρω και στο βιβλίο, υπήρξε ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής, του υπαρξιακού δράματος του ανθρώπου. Με το έργο του μάλιστα κατάφερε να εισάγει στην καρδιά του δυτικού αναγνώστη την ονειρική μαγεία της Ανατολής, στην πιο έξοχη εκδοχή και σύνθεσή της, αλλά την ίδια στιγμή να εδραιώσει στη συνείδησή του, ως αναπότρεπτη διαπίστωση, ότι παντού ο άνθρωπος έχει την ίδια μοίρα, ότι παντού είναι ένα φτηνό παιχνίδι της ζωής, όπως αναφέρει ο ίδιος στα γραπτά του, ενώ η ζωή του η ίδια είναι μια παραμυθία από εκείνες που εξιστορεί με απαράμιλλη τέχνη στα βιβλία του. Καμία πτυχή της ανθρώπινης φύσης δεν απουσιάζει από το αριστουργηματικό αυτό, φιλοσοφικό όσο και στοχαστικό έργο. Εισχωρεί στη βαθύτερη ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης, του ίδιου του ανθρώπου, για να ξεγυμνώσει τα πάθη, τις αδυναμίες του, να τον εκθέσει και να τον φέρει αντιμέτωπο με τον ίδιο του τον εαυτό και τις ανεπάρκειές του. Ο ίδιος αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα συμβολικά και πολιτισμικά κεφάλαια ολόκληρου του Αραβικού κόσμου και όπως κάθε παγκόσμιος συγγραφέας, δεν περιορίστηκε σε αυτόν. Το έργο του μεταφράστηκε και μελετήθηκε παντού, ακόμα και σε χώρες με τεράστια λογοτεχνική παράδοση, κι αυτό από μόνο του αποδεικνύει ότι η επιρροή του στον κόσμο, πέρα από την Ανατολή, είναι πολύ σημαντική.


Έχετε μεταφράσει πλήθος βιβλίων του Μαχφούζ. Ποιο θεωρείτε ότι είναι το βασικό χαρακτηριστικό του ως συγγραφέα και στοχαστή;


Η επινόηση μιας ιδιάζουσας γλώσσας με διττή, αν όχι πολλαπλή λειτουργία. Μια γλώσσα υποβλητική, που άλλοτε συμπυκνωμένα και απλά, κι άλλοτε ποιητικά και ανάγλυφα, καθρεφτίζει όλα τα συναισθήματα, τη φιλοσοφία, τις σκέψεις του, κι όχι μόνο αυτές τις φανερές, αλλά και τις άλλες που δεν διαφαίνονται σε πρώτο επίπεδο, αλλά σε μια δεύτερη, πιο προσεκτική ανάγνωση. Η Αραβική γλώσσα είναι κατεξοχήν συμβολική, η κάθε λέξη έχει υπόγεια και πρόδηλη σημασία και λειτουργία. Σε αυτό το σημείο έγκειται η σημαντικότερη πρόκληση για τον μεταφραστή, να βρει τις αντίστοιχες λέξεις που να αποδίδουν όλα αυτά τα νοήματα, τα κρυφά και τα υπαινισσόμενα, να αναδείξει το γλωσσικό ιδίωμα του συγγραφέα που λέει πολλά και εννοεί, υποδόρια, άλλα τόσα. Ενώ το βασικότερο χαρακτηριστικό του ως στοχαστή είναι η αναβίωση του παλιού ανατολίτικου μύθου. Χρησιμοποιώντας τον μύθο και την αλληγορία μεταφέρει τις μεγαλύτερες αλήθειες για το δίπολο ζωή-θάνατος. Θα μπορούσα να πω  ότι τα καθυποτάσσει μοναδικά για να αναδείξει τα βαθύτερα νοήματα που αφορούν τον άνθρωπο και την εξέλιξή του, το δράμα της θνητότητάς του, αλλά και τις ευλογίες του στη ζωή που ο ίδιος πολύ συχνά παραγνωρίζει. Και όπως ανέφερα, το πετυχαίνει, όχι με μεγαλοστομίες, ούτε με περίπλοκες διατυπώσεις, αλλά συχνά με έναν λόγο αφοπλιστικά απλό και δυνατό, ιδίως όταν ανατέμνει το πορτρέτο του ανθρώπου που πασχίζει να αντιπαρατεθεί με τις αδυναμίες του.


Είστε πλέον μία από τις πιο γνωστές Ελληνίδες μεταφράστριες και συγγραφέας. Ποιο το κόστος και ποια η χαρά αυτής της αναγνώρισης;


Το κόστος είναι μηδαμινό μπροστά στη χαρά, όχι της αναγνώρισης, αλλά της αίσθησης ότι σε ένα μεγάλο βαθμό εκπλήρωσα το στόχο μου, τον αρχικό μου σκοπό: να παρουσιάσω τον Μαχφούζ στο ελληνικό κοινό, όπως τον αντιλαμβάνομαι εγώ. Μελετητές του έργου του στην Αίγυπτο και θεωρητικοί της λογοτεχνίας συναινούν ότι ο τρόπος που τον αντιλήφθηκα είναι ο πιο κοντινός σε αυτό που είναι ή αν θέλετε, έγραφε ο ίδιος. Έτσι τώρα, μπορώ απλώς να απολαμβάνω τους καρπούς της εργασίας μου. Μετά από 20 συναπτά έτη σκληρής και ακατάπαυστης εργασίας, μπορώ επιτέλους να το επικαλεστώ και να το πω χωρίς καμία συστολή.


Πολλοί συνάδελφοί σας συγγραφείς εκδίδουν βιβλία μέσα σε τακτά χρονικά διαστήματα. Πώς το σχολιάζετε αυτό;


Ο καθένας κάνει τις επιλογές του. Ο καθένας από εμάς επιλέγει το δρόμο του. Προσωπικά μου φαίνεται αδιανόητο να γράφω σε τακτά χρονικά διαστήματα και τούτο διότι απαιτείται χρόνος ώσπου να ωριμάσουν ή να κατασταλάξουν μέσα μας καινούριες ιδέες. 


Ασχολείστε και με την ποίηση. Μεταφράζετε, αλλά και γράφετε ποιήματα. Πείτε μας πόσο διαφέρει η πεζογραφία από την ποίηση, αλλά και πόσο διαφορετική είναι κάθε φορά η εκάστοτε διεργασία;


Ένα στιγμιαίο ερέθισμα είναι ικανό να «σπρώξει» κάποιον να καταγράψει τις πρώτες σκέψεις του στο χαρτί, ώστε να τις επεξεργαστεί έπειτα με ησυχία και μεγαλύτερη νηφαλιότητα. Το ερέθισμα, όμως, δεν είναι αρκετό στην πεζογραφία. Χρειάζεται χρόνος ώσπου να το επεξεργαστείς, να το δουλέψεις εσωτερικά για να μπορέσεις να το αναπτύξεις σε ένα αφήγημα. Έπειτα ο όγκος της δουλειάς που απαιτείται σε ένα πεζογραφικό έργο δεν συγκρίνεται με τον στίχο, όσο περίτεχνος κι αν είναι αυτός - και ξέρω ότι εδώ οι ποιητές ενδεχομένως να μου θυμώσουν. Αλλά το βέβαιο είναι ότι και στις ποιητικές συλλογές και στο μυθιστόρημα υπάρχει η ανάγκη έκφρασης της προσωπικής ή συλλογικής εμπειρίας, ανάγκη για την προσωπική μας διερεύνηση που αφορά κρίσιμα ζητήματα ζωής. Επίσης και στα δυο απαιτείται η αναζήτηση της «γλώσσας», εκείνης που θα μεταφέρει αυτές τις σκέψεις στον αναγνώστη, ο ειδικός εκείνος λόγος που αναπτύσσεται κάθε φορά μέσα από το λογοτεχνικό έργο, είτε αυτό λέγεται ποίηση είτε οτιδήποτε άλλο. Άλλωστε όπως έλεγε και ο ίδιος ο Μαχφούζ, η λογοτεχνία που δεν ανυψώνεται στο επίπεδο της ποίησης - είτε υπό τη μορφή του έμμετρου λόγου είτε του πεζού - δεν πρέπει να ονομάζεται λογοτεχνία.


Ο χώρος του βιβλίου, μέσα στον οποίο κινείστε, έχει μερίδιο ευθύνης για την κρίση των αξιών που βιώνουμε; Ποιος ο ρόλος του πνευματικού κόσμου;

 

 

Τεράστιο μερίδιο έχει, αλλά θα μου επιτρέψετε να μην το σχολιάσω παραπέρα.


Στους νέους ανθρώπους που γράφουν, τι θα θέλατε να πείτε μέσα από την προσωπική σας εμπειρία;


Να είναι σεμνοί, ταπεινοί και να μην βιάζονται. Να συνειδητοποιήσουν ότι η αναγνώριση της ανεπάρκειάς τους, λόγω της απειρίας ή του νεαρού της ηλικίας, είναι προσόν, όχι αδυναμία. Μαρτυρεί την ωριμότητα της σκέψης τους, τη συγκρότηση της προσωπικότητας τους. Οι αιθεροβάμονες νέοι με τρομάζουν. Η βιωμένη εμπειρία, ο πόνος και η «θήτευσή» τους, όπως και η μαθητεία τους, στην ίδια τη ζωή, είναι αυτά που θα τους βοηθήσουν να πάνε παραπέρα. Επίσης, μεγίστης σημασίας είναι η ανάγνωση σημαντικών εκφραστών όχι μόνο της εγχώριας, αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Όλοι πρέπει να μαθαίνουμε  από τους προγενέστερους δασκάλους μας. Χωρίς αυτή τη γνώση, παραμένουμε έγκλειστοι της μετριότητας και της φιλαυτίας μας.


Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος σας;


Η απώλεια σε οποιαδήποτε μορφή. 


Πείτε μας έναν στίχο που θυμάστε πάντα και κουβαλάτε στην καρδιά σας.


Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος, / αποχαιρέτα την, την Aλεξάνδρεια που φεύγει. Κ.Π. Καβάφης

Κριτική-παρουσίαση του βιβλίου, από το "Get A Life"

Μια κριτική -παρουσίαση του βιβλίου όπως το προσέγγισε ο Βασίλης Πουλημενάκος στο ιστολόγιό του "Get a Life"

“Στους δρόμους του Καΐρου-Περίπατος με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ”, της Πέρσας Κουμούτση

“.. Η δική μας σχέση μοιάζει με εκείνη των εραστών που άγγιξαν το υπέρτατο σημείο ηδονής και, χορτασμένοι πια, τράβηξαν για πιο γήινες και λιγότερο απαιτητικές συγκινήσεις..”

Το βιβλίο της Πέρσας Κουμούτση  “Στους δρόμους του Καϊρου-Περίπατος με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ” που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ψυχογιός, είναι ένα διαφορετικό μυθιστόρημα, αφού τα βιωματικά στοιχεία που περιέχει, το καθιστούν κάτι περισσότερο από αληθινό.

Μέσα από αυτά, περιγράφει τη συνύπαρξή της με τον Νομπελίστα συγγραφέα Ναγκίμπ Μαχφούζ, καρμική σχεδόν, που ξεκινά από χαμόγελα, παιχνίδια και εικόνες της νεανικής ηλικίας, στην μικρή οδό Μουράτ του Καΐρου και διανθίζεται, μεστώνει στο χρόνο με την πνευματικότητα και το ύψος της αξίας του μεγάλου δάσκαλου μέσα από τον γραπτό λόγο, όταν παύει η επαφή με τις εικόνες. Η Πέρσα Κουμούτση, στην Ελλάδα πλέον, σε μια ανεξάντλητη ακολουθία ετών, έχει μεταφράσει σχεδόν το σύνολο των δεκάδων βιβλίων του έργου του, μπαίνοντας ολοένα και βαθύτερα στη σκέψη και την ψυχή του.

Ένας περίπατος όπως δηλώνει και ο τίτλος, ένα πέρασμα στο χρόνο, που αρχίζει κάπου εκεί στο Κάιρο που τραβά κι ο δρόμος για τις πυραμίδες, εκεί που ο λίβας της ερήμου φέρνει σκόνη αφρικάνικη αλλά ταυτόχρονα κολλά και μπαίνει μέσα σου σαν μόνιμη συντροφιά που δεν σε αποχωρίζεται ποτέ.

“Κάποιοι άνθρωποι δεν αποχωρούν, δεν φεύγουν ποτέ από κοντά μας. Επιμένουν να ανασαίνουν στη ζωή μας είτε ως θύμηση, ως σκέψη, είτε ακόμα ως ενεργή και ζώσα ύπαρξη στο υποσυνείδητό μας..”

Στο βιβλίο η Πέρσα Κουμούτση ανθολογεί τον μεγάλο συγγραφέα ανασύροντας στοχαστικές αναλύσεις μέσα από το μεγάλο έργο του, αυτά που τον έκαναν τόσο αγαπητό, για την κοινωνική δικαιοσύνη, τις πανανθρώπινες αξίες, τη διαλλακτικότητα, την ετερότητα και τα συναντά να κάνουν παρουσία και στη δική της καθημερινότητα.

Στο δεύτερο κομμάτι του βιβλίου γυναίκα πια κάνει την “επιστροφή” κι επισκέπτεται τους ίδιους τόπους που μεγάλωσε αλλά πλέον κυριαρχεί η ματιά της πένας του, τα μέρη που σημειώνει στα βιβλία του αποτελούν πλέον για τη συγγραφέα νέα μέρη που με το στίγμα της γραφής του, τους αποδώθηκε άλλη αίγλη, άλλη αίσθηση στα μάτια της. Όταν τον συνάντησε σε μεγάλη ηλικία ανάμεσα σε πολύ κόσμο το φευγαλέο ερώτημά της “Δάσκαλε με θυμάσαι;” έφερε την αύρα του τόπου και της ερήμου για απάντηση, το ταξίδεμα του νου είναι τόσο επιβλητικό που μας πηγαίνει σε άλλα μονοπάτια μακρύτερα από μια ματιά κι από μια λέξη.

Η Πέρσα Κουμούτση, για την Αίγυπτο τον τόπο που μεγάλωσε κι όσα τον περιβάλλουν, σε μια φράση τα περικλείει όλα κι αυτή απο-μένει: “Πώς να ξεχάσεις ό,τι αγαπάς;”

ΥΓ. Σε πλάγια γραφή φράσεις από το βιβλίο.

Βασίλης Πουλημενάκος